Türkiye’nin ilk elektrikli asansörünün masalsı hikayesi

19’uncu yüzyılın sonlarında 20 yüzyılın başlarında demiryolu seyahatleri oldukça komforsuz ve hijyenik olmayan vagonlar sayesinde yapılıyordu. Lüks yataklı vagon tren hizmeti olan Orient Express’i, Belçikalı iş adamı Georges Nagelmackers’ın başlatmasının geri planında da tam olarak bu neden yatmaktaydı. Orient Express, dönemin demiryolu hizmetinde çağının çok ilerisinde bir konfor ve kolaylık seviyesi sağladı. İlk seferine 1883’te başlayan, lüks demiyolu hattı, yolcularını Paris’ten Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul’a 80 saatlik yolculuğun sonunda götürdü. Orient Express (Şark Ekspresi)’nin yolcuları genelde zamanının en ünlü bürokratları, yazarları ve varlıklı insanlarıydı. Seyahetleri boyunca Avrupa’da son derece modern hotellerde konaklama alışkanlığı edinmiş bu insanların konaklama İşte Pera Palace Hotel’in yapımına, aslında bu insanların konaklama ihtiyacı nedeniyle karar verildi.

Zamanının En Lüks Hoteli Pera Palace

Osmanlı İmparatorlu’nun batı tarzındaki ilk lüks oteli olan Pera Palace Otelin yapımına 1892 yılında Nagelmackers’in Wagons-Lits Co. Firması tarafından başlandı. Bina, İstanbullu bir Levanten olan ve eğitimini Paris’te almış Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde tanınmış birçok eserde de imzası olan mimar Alexander Vallaury’nin tasarımına sahiptir. Art Nouveau, Neo-Klasik ve Oryantalist mimari tarzları bir arada kullandığı Pera Palace Hotel, 19’uncu yüzyıl sonu İstanbul mimarisinin tipik bir örneği olarak karşımıza çıkıyor.

Pera Palace Hotel, 1895’de İstanbul’un en ihtişamlı yapılarından biri olarak açıldığında, birçok ilkleri barındırıyordu; İstanbul’da Osmanlı sarayları dışında ilk elektriğin verildiği, ilk elektrikli asansörün ve ilk akar sıcak suyun bulunduğu binaydı. Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa standartlarındaki ilk oteli olan Pera Palace Hotel, kuruluşundan itibaren tarihi olaylara tanıklık ederek dünyaca ünlü pekçok ismi ağırladı. Bunlar arasında en önemlisi Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’dür. Ayrıca İsmet İnönü (Türkiye’nin ikinci Cumhurbaşkanı), dünyaca ünlü yazarlar Ernest Hemingway ve Graham Greene (ikisi de otelde romanlar yazdı), İngiliz hükümdarı Kral Edward VIII, ünlü film yönetmeni Alfred Hitchcock ve ünlü oyuncu Zsa Zsa Gabor’da otelde kalan bazı ünlü isimler.

İngiliz polisiye roman yazarı Agatha Christie’nin 1934 tarihli romanı Doğu Ekspresinde Cinayet’i Pera Palace Hotel’in 411 numaralı odasında kalırken yazdığı ve kendisine ait günlüğün daha sonra bu odada bulunan anahtarının replikası ile eski tip bir daktilo da, Christie’nin anısına bu odada sergileniyor. Atatürk’ün birçok kişisel eşyası da, 1981 yılında 100’üncü doğum yıldönümü münasebetiyle müze odasına dönüştürülen Oda 101’de muhafaza edilmektedir.

Türkiye’nin İlk Elektrikli Asansörü

Türkiye’nin ilk, Avrupa’nın ise ikinci elektrikli asansörüne Pera Palace Hotel ev sahipliği yapıyor. Otelin asansörünü kimin kurduğuna dair bazı anlaşmazlıklar mevcut olsa da Otis, o zamanlar elektrikli asansör üreten tek firma olduğu için söz konusu asansörün bu firma tarafından üretildiği kuvvetle muhtemel. Ayrıca Buga Otis Genel Müdür Sayın Bora Gülan, ofisinde 1893 tarihli 1500 USD’lik el yazılı, “Pera Palas hoteline bir adet asansör yapımına ait kontrat” bulunduğunu söylemiştir. Kurulduktan yaklaşık 125 yıl sonra, bugün hala kullanımda olan kafes tipi bu asansör beş kişilik ve 400 kg kapasiteli olarak inşa edildi.

Paraşüt Frenleri Hala İlk Günkü Orjinalliğini Koruyor

Tarihi binada bulunan bu eşsiz güzellikteki asansörün taşıyıcı rayları dairesel kesitli transmisyon çeliğidir. Paraşüt frenleri bu ray formuna uygun ve çalışır vaziyettedir. Kuyunun iki yanında, içi boş iki dekoratif demir döküm sütun mevcuttur. Bu iki sütunun içinde karşı ağırlıklar çalışır.

Kurulduktan yaklaşık 125 yıl sonra, bugün hala kullanılan asansör, dıştan bakıldığında dört, altta bulunan makina dairesinden bakıldığında iki halatlı zannedilse de, aslında tek halatlıdır. Halatın bir ucu, bir sütunun içindeki ağırlıktan başlar ve sırası ile kuyu üzerinde bulunan makara dairesi, kuyu dibinde bulunan makina dairesi ve kabini dolaştıktan sonra diğer sütun içerisinde bulunan ağırlıkta son bulur.

Geçirdiği Modernizasyonlarla Emniyetli ve Konforlu Bir Asansör Deneyimi Yaşamak Hala Mümkün

Yapıldığı tarihten bu yana Otis firması tarafından 3 kez modernizasyon işlemi gören asansör orjinalliğini de büyük ölçüde muhafaza etmektedir. Yapılan bu modernizasyon işlemleri sırasında motor, kumanda sistemi, kat ve kabin çağrı panelleri değişen asansörün,kabin, raylar ve kapı gibi ana komponentleri de, asansörün çalışmaya başladığı ilk günden bu yana orjinalliğini korumaktadır. İlk günkü ihtişamını yüzyılı aşkın bir süredir korumaya devam eden bu efsanevi ve tarihi asansör, son olarak 2010 yılında Otis tarafından modernize edilerek yeniden hayat bulmuş ve yıllara meydan okurcasına yolcularını taşımaya devam ediyor.

Benzer İçerik: https://www.insaatim.com/dunyanin-ilk-metrosu-londra-metrosunun-masalsi-hikayesi-106714/

Alıntı: https://www.elevatorworld.com.tr/z_turkiyenin_ilk_asansoru_yeniden_hayat_buldu.aspx