Teras Bahçelerinde Su Yalıtımı

ÖZET

    Yapıların su yalıtımında kullanılmakta olan çeşitli yalı­tım malzemeleri arasında bitümlü su yalıtım örtüle­rinin önemli bir yeri bulunmaktadır. Dünya üzerinde su yalıtımı amacıyla en çok kullanılan malzeme olan bitümlü örtüler, zaman içinde değişim ve gelişime uğramıştır. Geçmişin okside bitümlü örtüleri, yerle­rini polimer bitümlü su yalıtım örtülerine bırakırken bunların daha işlevsel ve detaya özgü olanları da BTM BOTANİK Bahçe Teraslar için bitki köklerine dayanıklı su yalıtım örtüleri olarak karşımıza çıkmak­tadır.

1.  GİRİŞ

    Bitümlü su yalıtım örtü üreticilerinin ürettikleri stan­dart örtüler, örtü kalınlıkları, alt ve üst yüzey kapla­ması, uygulama yöntemleri, sıcakta akma, soğukta bükülme, çekme mukavemeti, kopma uzama yüz­desi, yaşlanma gibi değerler açısından uluslara­rası standartlar nezdinde belgeli ürünler oldukları sürece, benzer özellikler göstermektedir. Bu stan­dart ürünler çoğu detay talebini karşılamakta ve uzun seneler boyunca hizmet etmektedirler. Ancak, detay gereği daha özellikli ürünlerin üretilmesi, detayların maliyetini azalttığı gibi sistem ömrünün de uzamasını sağlamaktadır.

    Örnek olarak, bahçe teraslarda standart örtü kul­lanımı halinde, su yalıtım katmanını agresif bitki köklerinin tahribatlarından korumak amacıyla beton katman altında korumaya alınması kaçınılmaz iken, BTM BOTANİK bitki köklerine dayanıklı örtü kulla­nımı halinde ise beton koruma katmanına gerek kalmamakta ve bu sayede hem parasal tasarruf hem de detayda hafiflik sağlanmaktadır.

2. BAHÇE TERASLAR

    Beton yığınları haline dönüşen kentlerde, çevrecilik hareketlerinin de artmasıyla, gerek yeşil alan sağla nabilmesi, gerekse doğal dengenin korunabilmesi amacıyla özellikle Batı Avrupa’da birçok teras çatı “bahçe çatı” olarak tasarlanmakta veya sonradan “bahçe çatf’ya dönüştürülmektedir. Almanya’da 1997 yılında inşa edilen tüm teras çatılı yeni bina­ların %33’üne denk gelen 12 milyon m² çatı alanı bahçe çatı olarak yapılmıştır. Yeni yapılan teras çatılı inşaatlarda bahçe terasların Almanya’daki gelişimi 1983 yılında 0.6 milyon, 1993 yılında 8 milyon ve 1997 yılında 12 milyon m² olarak gerçekleşmiştir

    2.1 Bahçe Çatıların Yararları

    Bahçe çatılar güzel görünümlerinin yanında, güvenli su yalıtım sistemi ve iyi projelendirme ile yapıldığı sürece, somut ekonomik ve ekolojik yararlar sağla­maktadır.    

2.1.1 Ekonomik Yararlar

    2.1.1.1Yenileme maliyetindeki azalma

    Su yalıtım sisteminin ömrü uzar, çünkü güneşin UV ışınlarından daha iyi koru­nur, düşük veya yüksek sıcaklıklara daha az maruz kalır. Bahçe çatı uygula­malarında su yalıtım siste­minin ömür beklentisi 40 yıla kadar uzamaktadır [2]. Sistem ömründeki uzama yalıtım yenileme maliyet­lerini azaltmaktadır.

    2.1.1.2 Isınma maliyetinde azalma

    Bahçe çatı sistemindeki bitki toprağı, ısı yalıtımına katkıda bulunduğu için enerji maliyetlerinde azal­ma olur. Avrupa’da yapılan hesaplamalara göre fuel-oil harcamalarında yılda yaklaşık metrekare başına 2 litre azalma olduğu bulunmuştur. Bu da, 100 m²‘lik bir çatıda yılda 200 lt tasarruf anlamına gelmektedir [2].   

2.1.1.3  Drenaj maliyetinde azalma

    Bahçe çatı sistemi yağış sularının önemli bir mik­tarının buharlaşma saye­sinde tekrar doğaya dön­mesini sağladığı için su giderlerine akış miktarını % 50-10 arası azaltır [2]. Drene edilecek su mikta­rındaki azalma, drenaj sis­temi maliyetini azaltır ve şehir kanalizasyon sistemindeki yükü hafifletir.

    2.1.1.4  Alan kullanımı

    Bahçe çatılar, sportif veya boş zaman değerlendir­meye yönelik olarak da düzenlenebilir ve bu tür tesisler pahalı arsalar üstüne yapılmaktansa çatı alanları değerlendirilerek israf önlenmiş olur.

    2.1.2 Ekolojik Yararlar

    2.1.2.1  Toz ve duman seviyelerinde azalma

    Bahçe çatılar şehir hava-sındaki toz ve diğer zararlı maddeleri filtre eder. Bitkiler zararlı karbondi­oksit gazlarını emer ve doğaya yararlı oksijen gazı verirler. Ayrıca, yeşillen­dirilmiş çatılar havayı nemlendirir ve iklime (mik-roklima) katkıda bulunur.

2.1.2.2 Gürültü seviyesindeki azalma
    Bahçe çatılardaki bitki örtüsü ve toprak katmanı ses yutuculuk sağlar. Bu özelliği sayesinde gerek dış ortamdaki gürültü sevi­yesini gerekse bina için­deki gürültü seviyesini azaltır. Yapılan ölçümlere göre, bahçe çatılar bina ses seviyesini 8 dB kadar azaltır.

    2.7.2.3 Bitki ve hayvanlar için doğal yerleşim

    Bahçe çatılar canlılara doğal ortam sağladıkları için bina ve yollardan kay­bedilen doğal ortamları geri kazandırırlar.

3. BİTKİ KÖKLERİNE DAYANIKLI BİTÜMLÜ SU YALITIM ÖRTÜLERİ

    Bahçe terasların su yalıtımında en kritik nokta, yalı­tım örtüsünün bitki kökleri tarafından tahrip edilme olasılığıdır. Standart bitümlü su yalıtım örtüleriyle yapılan bahçe teras çatı yalıtım detaylarında su yalı­tım katmanlarının bitki köklerinin tahrip edici etkisin­den korunması amacıyla 4-5 cm kalınlıkta koruyucu beton (şap) yapılmaktadır. Bitki köklerine dayanıklı su yalıtım örtüleri böyle bir detay uygulamasında koruyucu beton katmanını gereksiz kılmakta, böy­lelikle koruyucu beton maliyetinden tasarruf edil­diği gibi yapının da hafifletilmesi sağlanmaktadır.

    BTM BOTANİK bitki köklerine dayanıklı bitümlü su yalıtım örtüleri, bitümlü örtüyü oluşturan bitüm karı­şımına kimyasal katkılar eklenerek dayanıklı hale getirilmektedir. BTM BOTANİK’ in elastomerik ve plastomerik olmak üzere her iklim koşuluna uygun olan iki tipi bulunmaktadır. Sadece polyester keçe taşıyıcı ile üretilen BTM BOTANİK serisi örtülerin 3 ve 4 mm kalınlıkta olanları mevcut olup, DÎN 4062 “Bitki Köklerine Dayanım” testlerinden geçmiştir.

    3.1 Köklere Dayanıklı Örtülerle Bahçe Çatılarda Katmanlaşma

    Bahçe çatılar kullanılacak yeşillendirmenin yoğun veya seyrek olmasına göre ikiye ayrılmaktadır. Seyrek yeşillendirme çimen ve benzeri bitkileri, yoğun yeşillendirme ise park benzeri sık bitki örtüsü ve ağaçları kapsar. Toprak kalitesinin bozul­maması ve bitkilerin çürümemesi için aşırı suyu çabuk drene edebilecek iyi bir drenaj sistemi yapıl­malıdır. Drenaj katmanında suyun yaklaşık %14’ünü bünyesinde tutabilen genleştirilmiş kil granülleri (yaklaşık 15 cm kalınlıkta) veya bu tabakanın alt kısmına konmak üzere kabarcıklı polietilen katman da kullanılabilir. Bitki toprağı kalınlıkları seyrek yeşil­lendirme için yaklaşık 10 cm., yoğun yeşillendirme için ise 40-100 cm arası (bitki örtüsü ve ağaç gerek­sinimine bağlı olarak) değişmektedir. Seyrek bitki örtüsü için öngörülen tipik katmanlaşma aşağıdaki şekilde gösterilmektedir:

    3.2 Köklere Dayanıklı Bitümlü Örtülerle Bahçe Çatı Detayları

    Büyük çatı alanlarında su giderleri şekilde görül­düğü gibi rogar benzeri düzenlenmelidir. Rogar kapağı gerektiğinde kaldırılıp süzgecin temizlen­mesine olanak tanıyacak şekilde yapılmalıdır.

    Küçük çatı alanlarında su giderleri drenaj kat­manının süzgeç üzerindeki kısmı kalınlaştırılarak yapılabilir. Filtre katmanının kalınlaştırması süzgeç tıkanmasının önüne geçmek amacıyla yapılmakta­dır.

    Dilatasyonlarda yalıtımın sürekliliğini ve güveni­lirliğini sağlamak amacıyla çatı alanı dilatasyon boyunca bölünmelidir. Dilatasyonun her iki tara­fında örülecek duvarlar, toprak üst seviyesinden en az 20 cm yukarıda olmalıdır.

    Ağaçlar için geliştirilen ve uygulanan detaylarda ağaçların uzun köklerine yer açmak amacıyla yanda görülen yükseltilmiş bölümün yapılmasında fayda bulunmaktadır. Yükseltilmiş bölümün ağırlığını taşıt­mak amacıyla bu alanın altına takviye örtü konul­ması dikkate alınmalıdır.

    Bahçe terasların tasarımında peyzaj mimarları, mimarlar ve yalıtım uygulamacılarının birlikte çalış ması gerekliliği kaçınılmazdır. Peyzaj mimarları yeşil­lendirme ve ağaçlandırmanın miktar ve cinsleri ile birlikte planını ortaya koyarken seçilen bitkilerin karakteristiklerine göre detay şekillendirmesi için gerekli özellikleri sağlarlar. Mimarlar da eldeki veri­lere göre yapısal detayları yalıtım uygulamacılarıyla birlikte oluştururlar.

    Bitki köklerine dayanıklı örtülerin kullanım alanları sadece bahçe çatılarla sınırlı değildir. Dıştan bohça­larına temel su yalıtımlarında ve temel perde duvar­ların su yalıtımlarında, kısaca, toprak ile temas edecek tüm yalıtım detaylarında kullanılabilmekte­dir.

    4. SONUÇ

    Standart bitümlü su yalıtım örtüleri yüksek kaliteleri, uzun ömürleri ve güvenilirlikleri ile normal detay uygulamalarında başarıyla kullanılmaktadır. Tüm bu üstünlükleriyle birlikte ekonomik olma özelliğini de birleştirdikleri için dünyada pazar liderliğini başın­dan beri haklı olarak korumuşlardır. Ancak, detaya özgü ürün konusunda yapılan çalışmalar ve bunu izleyen gelişmeler malzeme çeşitliliğini artırmakla beraber, özel detay çözümlerini kolaylaştırmakta ve sistem maliyetini azaltmaktadır.

    Bitki köklerine dayanıklı bitümlü su yalıtım örtüleri ülkemiz için yeni malzemelerdir. Bu ürünlerin ülke­mizde üretiliyor olması, bahçe teras gibi büyük şehirlerin vazgeçilmez detaylarını daha bilinçli ve kolay yapılabilir kılabilecektir.

KAYNAKLAR

[1] Schumacher,  VVilfried,   “Nice and Safe Green Roofs”, IWA Proceedings of the Xth Congress, 1998

[2] ZinCo Firması Teknik Yayınları, 1998 Hooker, Jim, “Green Roofs in U.K.”, IWA Proceedings of the IXth Congress, 1995 DÎN 4062, Abschn. 5.7: “Prüfung in Anlehnung”, DÎN, Berlin, 1978

[3] lndex S.p.a. Teknik Yayınları, “Green Roofs”, 1995 BTMA.Ş. Teknik Yayınları

Kaynak: TMH – TÜRKİYE MÜHENDİSLİK HABERLERİ SAYI 427 – 2003/5