Teras Bahçelerinde Su Yalıtımı

ÖZET
Yapıların su yalıtımında kullanılmakta olan çeşitli yalıtım malzemeleri arasında bitümlü su yalıtım örtülerinin önemli bir yeri bulunmaktadır. Dünya üzerinde su yalıtımı amacıyla en çok kullanılan malzeme olan bitümlü örtüler, zaman içinde değişim ve gelişime uğramıştır. Geçmişin okside bitümlü örtüleri, yerlerini polimer bitümlü su yalıtım örtülerine bırakırken bunların daha işlevsel ve detaya özgü olanları da BTM BOTANİK Bahçe Teraslar için bitki köklerine dayanıklı su yalıtım örtüleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
1. GİRİŞ
Bitümlü su yalıtım örtü üreticilerinin ürettikleri standart örtüler, örtü kalınlıkları, alt ve üst yüzey kaplaması, uygulama yöntemleri, sıcakta akma, soğukta bükülme, çekme mukavemeti, kopma uzama yüzdesi, yaşlanma gibi değerler açısından uluslararası standartlar nezdinde belgeli ürünler oldukları sürece, benzer özellikler göstermektedir. Bu standart ürünler çoğu detay talebini karşılamakta ve uzun seneler boyunca hizmet etmektedirler. Ancak, detay gereği daha özellikli ürünlerin üretilmesi, detayların maliyetini azalttığı gibi sistem ömrünün de uzamasını sağlamaktadır.
Örnek olarak, bahçe teraslarda standart örtü kullanımı halinde, su yalıtım katmanını agresif bitki köklerinin tahribatlarından korumak amacıyla beton katman altında korumaya alınması kaçınılmaz iken, BTM BOTANİK bitki köklerine dayanıklı örtü kullanımı halinde ise beton koruma katmanına gerek kalmamakta ve bu sayede hem parasal tasarruf hem de detayda hafiflik sağlanmaktadır.
2. BAHÇE TERASLAR
Beton yığınları haline dönüşen kentlerde, çevrecilik hareketlerinin de artmasıyla, gerek yeşil alan sağla nabilmesi, gerekse doğal dengenin korunabilmesi amacıyla özellikle Batı Avrupa’da birçok teras çatı “bahçe çatı” olarak tasarlanmakta veya sonradan “bahçe çatf’ya dönüştürülmektedir. Almanya’da 1997 yılında inşa edilen tüm teras çatılı yeni binaların %33’üne denk gelen 12 milyon m2 çatı alanı bahçe çatı olarak yapılmıştır. Yeni yapılan teras çatılı inşaatlarda bahçe terasların Almanya’daki gelişimi 1983 yılında 0.6 milyon, 1993 yılında 8 milyon ve 1997 yılında 12 milyon m2 olarak gerçekleşmiştir
2.1 Bahçe Çatıların Yararları
Bahçe çatılar güzel görünümlerinin yanında, güvenli su yalıtım sistemi ve iyi projelendirme ile yapıldığı sürece, somut ekonomik ve ekolojik yararlar sağlamaktadır.
2.1.1 Ekonomik Yararlar
2.1.1.1Yenileme maliyetindeki azalma
Su yalıtım sisteminin ömrü uzar, çünkü güneşin UV ışınlarından daha iyi korunur, düşük veya yüksek sıcaklıklara daha az maruz kalır. Bahçe çatı uygulamalarında su yalıtım sisteminin ömür beklentisi 40 yıla kadar uzamaktadır [2]. Sistem ömründeki uzama yalıtım yenileme maliyetlerini azaltmaktadır.
2.1.1.2 Isınma maliyetinde azalma
Bahçe çatı sistemindeki bitki toprağı, ısı yalıtımına katkıda bulunduğu için enerji maliyetlerinde azalma olur. Avrupa’da yapılan hesaplamalara göre fuel-oil harcamalarında yılda yaklaşık metrekare başına 2 litre azalma olduğu bulunmuştur. Bu da, 100 m2‘lik bir çatıda yılda 200 lt tasarruf anlamına gelmektedir [2].
2.1.1.3 Drenaj maliyetinde azalma
Bahçe çatı sistemi yağış sularının önemli bir miktarının buharlaşma sayesinde tekrar doğaya dönmesini sağladığı için su giderlerine akış miktarını % 50-10 arası azaltır [2]. Drene edilecek su miktarındaki azalma, drenaj sistemi maliyetini azaltır ve şehir kanalizasyon sistemindeki yükü hafifletir.
2.1.1.4 Alan kullanımı
Bahçe çatılar, sportif veya boş zaman değerlendirmeye yönelik olarak da düzenlenebilir ve bu tür tesisler pahalı arsalar üstüne yapılmaktansa çatı alanları değerlendirilerek israf önlenmiş olur.
2.1.2 Ekolojik Yararlar
2.1.2.1 Toz ve duman seviyelerinde azalma
Bahçe çatılar şehir hava-sındaki toz ve diğer zararlı maddeleri filtre eder. Bitkiler zararlı karbondioksit gazlarını emer ve doğaya yararlı oksijen gazı verirler. Ayrıca, yeşillendirilmiş çatılar havayı nemlendirir ve iklime (mik-roklima) katkıda bulunur.
2.1.2.2 Gürültü seviyesindeki azalma
Bahçe çatılardaki bitki örtüsü ve toprak katmanı ses yutuculuk sağlar. Bu özelliği sayesinde gerek dış ortamdaki gürültü seviyesini gerekse bina içindeki gürültü seviyesini azaltır. Yapılan ölçümlere göre, bahçe çatılar bina ses seviyesini 8 dB kadar azaltır.
2.7.2.3 Bitki ve hayvanlar için doğal yerleşim
Bahçe çatılar canlılara doğal ortam sağladıkları için bina ve yollardan kaybedilen doğal ortamları geri kazandırırlar.
3. BİTKİ KÖKLERİNE DAYANIKLI BİTÜMLÜ SU YALITIM ÖRTÜLERİ
Bahçe terasların su yalıtımında en kritik nokta, yalıtım örtüsünün bitki kökleri tarafından tahrip edilme olasılığıdır. Standart bitümlü su yalıtım örtüleriyle yapılan bahçe teras çatı yalıtım detaylarında su yalıtım katmanlarının bitki köklerinin tahrip edici etkisinden korunması amacıyla 4-5 cm kalınlıkta koruyucu beton (şap) yapılmaktadır. Bitki köklerine dayanıklı su yalıtım örtüleri böyle bir detay uygulamasında koruyucu beton katmanını gereksiz kılmakta, böylelikle koruyucu beton maliyetinden tasarruf edildiği gibi yapının da hafifletilmesi sağlanmaktadır.
BTM BOTANİK bitki köklerine dayanıklı bitümlü su yalıtım örtüleri, bitümlü örtüyü oluşturan bitüm karışımına kimyasal katkılar eklenerek dayanıklı hale getirilmektedir. BTM BOTANİK’ in elastomerik ve plastomerik olmak üzere her iklim koşuluna uygun olan iki tipi bulunmaktadır. Sadece polyester keçe taşıyıcı ile üretilen BTM BOTANİK serisi örtülerin 3 ve 4 mm kalınlıkta olanları mevcut olup, DÎN 4062 “Bitki Köklerine Dayanım” testlerinden geçmiştir.
3.1 Köklere Dayanıklı Örtülerle Bahçe Çatılarda Katmanlaşma
Bahçe çatılar kullanılacak yeşillendirmenin yoğun veya seyrek olmasına göre ikiye ayrılmaktadır. Seyrek yeşillendirme çimen ve benzeri bitkileri, yoğun yeşillendirme ise park benzeri sık bitki örtüsü ve ağaçları kapsar. Toprak kalitesinin bozulmaması ve bitkilerin çürümemesi için aşırı suyu çabuk drene edebilecek iyi bir drenaj sistemi yapılmalıdır. Drenaj katmanında suyun yaklaşık %14’ünü bünyesinde tutabilen genleştirilmiş kil granülleri (yaklaşık 15 cm kalınlıkta) veya bu tabakanın alt kısmına konmak üzere kabarcıklı polietilen katman da kullanılabilir. Bitki toprağı kalınlıkları seyrek yeşillendirme için yaklaşık 10 cm., yoğun yeşillendirme için ise 40-100 cm arası (bitki örtüsü ve ağaç gereksinimine bağlı olarak) değişmektedir. Seyrek bitki örtüsü için öngörülen tipik katmanlaşma aşağıdaki şekilde gösterilmektedir:
3.2 Köklere Dayanıklı Bitümlü Örtülerle Bahçe Çatı Detayları
Büyük çatı alanlarında su giderleri şekilde görüldüğü gibi rogar benzeri düzenlenmelidir. Rogar kapağı gerektiğinde kaldırılıp süzgecin temizlenmesine olanak tanıyacak şekilde yapılmalıdır.
Küçük çatı alanlarında su giderleri drenaj katmanının süzgeç üzerindeki kısmı kalınlaştırılarak yapılabilir. Filtre katmanının kalınlaştırması süzgeç tıkanmasının önüne geçmek amacıyla yapılmaktadır.
Dilatasyonlarda yalıtımın sürekliliğini ve güvenilirliğini sağlamak amacıyla çatı alanı dilatasyon boyunca bölünmelidir. Dilatasyonun her iki tarafında örülecek duvarlar, toprak üst seviyesinden en az 20 cm yukarıda olmalıdır.
Ağaçlar için geliştirilen ve uygulanan detaylarda ağaçların uzun köklerine yer açmak amacıyla yanda görülen yükseltilmiş bölümün yapılmasında fayda bulunmaktadır. Yükseltilmiş bölümün ağırlığını taşıtmak amacıyla bu alanın altına takviye örtü konulması dikkate alınmalıdır.
Bahçe terasların tasarımında peyzaj mimarları, mimarlar ve yalıtım uygulamacılarının birlikte çalış ması gerekliliği kaçınılmazdır. Peyzaj mimarları yeşillendirme ve ağaçlandırmanın miktar ve cinsleri ile birlikte planını ortaya koyarken seçilen bitkilerin karakteristiklerine göre detay şekillendirmesi için gerekli özellikleri sağlarlar. Mimarlar da eldeki verilere göre yapısal detayları yalıtım uygulamacılarıyla birlikte oluştururlar.
Bitki köklerine dayanıklı örtülerin kullanım alanları sadece bahçe çatılarla sınırlı değildir. Dıştan bohçalarına temel su yalıtımlarında ve temel perde duvarların su yalıtımlarında, kısaca, toprak ile temas edecek tüm yalıtım detaylarında kullanılabilmektedir.
4. SONUÇ
Standart bitümlü su yalıtım örtüleri yüksek kaliteleri, uzun ömürleri ve güvenilirlikleri ile normal detay uygulamalarında başarıyla kullanılmaktadır. Tüm bu üstünlükleriyle birlikte ekonomik olma özelliğini de birleştirdikleri için dünyada pazar liderliğini başından beri haklı olarak korumuşlardır. Ancak, detaya özgü ürün konusunda yapılan çalışmalar ve bunu izleyen gelişmeler malzeme çeşitliliğini artırmakla beraber, özel detay çözümlerini kolaylaştırmakta ve sistem maliyetini azaltmaktadır.
Bitki köklerine dayanıklı bitümlü su yalıtım örtüleri ülkemiz için yeni malzemelerdir. Bu ürünlerin ülkemizde üretiliyor olması, bahçe teras gibi büyük şehirlerin vazgeçilmez detaylarını daha bilinçli ve kolay yapılabilir kılabilecektir.
KAYNAKLAR
[1] Schumacher, VVilfried, “Nice and Safe Green Roofs”, IWA Proceedings of the Xth Congress, 1998
[2] ZinCo Firması Teknik Yayınları, 1998 Hooker, Jim, “Green Roofs in U.K.”, IWA Proceedings of the IXth Congress, 1995 DÎN 4062, Abschn. 5.7: “Prüfung in Anlehnung”, DÎN, Berlin, 1978
[3] lndex S.p.a. Teknik Yayınları, “Green Roofs”, 1995 BTMA.Ş. Teknik Yayınları
Kaynak: TMH – TÜRKİYE MÜHENDİSLİK HABERLERİ SAYI 427 – 2003/5