Sağlıklı Yapı

GİRİŞ

Günümüzde insan sağlığı, çevre ve ekonomi ilişkilerinde artan bilgilenme düzeyi, sağlıklı yapı kavramının önemini artırmakta ve gelişimine katkıda bulunmaktadır.  Bu bilgilenme kapsamında, kullanılacak yapım sistemleri ve yapı elemanları sağlıklı yapı prensiplerine göre değerlendirilerek uygun koşullar oluşturulmalıdır. Böylece elde edilecek yapılar, üretim ve kullanım süresince yaşam kalitesini geliştirebilir, doğal çevrenin sürekliliğini sağlayabilir ve ekonomiye katkıda bulunabilirler.

    SAĞLIKLI YAPI PRENSİPLERİ

Sağlıklı yapı elde etmek için uyulması gereken birçok prensip söz konusudur. Bu prensipler özellikle yapıma başlamadan önce, tasarım aşamasında dikkate alınmalıdır. Çünkü tasarım aşamasında kararların yeniden değerlendirilmesi ve uygun şekilde revize edilmesi daha kolaydır. Birbirleriyle ilişkili olarak tüm yapı üretim sürecini etkileyen “sağlıklı yapı prensipleri” genel olarak beş temel başlık altında toplanabilir.

– Kullanıcı sağlığı=Enerji Etkinliği=Kaynak Etkinliği=Çevresel Sorumluluk=Ekonomiklik

1. Kullanıcı Sağlığı

– Dayanıklılık (stability) ve erişilebilirlik (accessibility): Yapı sisteminin deprem, fırtına, vb. doğal olaylar karşısında kullanıcı sağlığını etkilemeyecek dayanıklılıkta ve kullanıcı eylemlerinin kolaylıkla ve güvenle gerçekleştirilebilmesini sağlayacak kullanışlılıkta olması.

– İç hava kalitesi: Uygun malzeme kullanarak yapı içinde ortaya çıkabilecek hava kirlilik düzeyinin azaltılması ve kirletici kaynaklarının yok edilmesi, doğal veya mekanik havalandırma yöntemleriyle kirli iç havanın yenilenmesi, temizlenmesi.

– Su kalitesi: İçilebilir suyun güvenle elde edilme yollarının seçilmesi ve böylece bakterilerin, kimyasal kirliliğin ve istenmeyen tat ve kokunun ortadan kaldırıldığı uygun yapı kullanımının sağlanması.

– Işık ses ve radyasyon: Yapı içinde yeterli doğal ışığın sağlanması, iç ve dış gürültü kaynaklarının yalıtılması ve elektromanyetik alan oluşumunun engellenmesi.

2. Enerji Etkinliği

-Yapının termal performansı: Yapı kabuk alanının azaltılması, daha etkin yalıtım ve yüksek düzeyde hava sızdırmaz bağlantılar uygulanarak yapı kabuğunun geliştirilmesi, yüksek performanslı pencerelerin kullanılması.

-Isıtma, soğutma ve havalandırma enerjisi: Yapıda uygun ve etkin enerji kaynaklarının kullanılması ve yeterli kapasiteye sahip yüksek etkinlikli ekipmanların sağlanması.

-Yenilenebilir (renewable) enerji teknolojileri: Yapıya soğuk aylar süresince güneş enerjisi kazandırmak ve sıcak aylar süresince soğutma ve doğal havalandırma imkanı sağlamak amacıyla uygun pencere yerleşimlerinin ve yapı yönlendirmesinin belirlenmesi.

-Elektrik tüketimi ve maksimum talep: Maksimum elektrik talebi dönemlerinde (genellikle sabah saatleri ve erken akşam saatleri) tüketimi aza indirmek amacıyla enerji kullanımına yönelik denetimlerin oluşturulması, etkin aygıtların ve aydınlatıcıların kullanılması.

3. Kaynak Etkinliği

-Enerji etkin kaynak kullanımı: Olası yenilenebilir (renewable), geri döngülü (recyclable) ve yeniden kullanılabilir (reusable) yapı malzemelerinin tercih edilmesi ve üretilen malzemelerle ilgili çevresel etkilerin dikkate alınması.

-Konstrüksiyon artıkları: Konstrüksiyon artıklarının azaltılmasına yönelik olarak uygun malzeme seçimi, malzemelerin yeniden kullanımlarının mümkün kılınması ve servis ömrü biten artık malzemelerin başka bir amaçla kullanılabilir ürünler olarak geri dönüşümlerinin sağlanması.

-Su: Yapı içinde etkin kullanımı sağlayan su tesisat boru sistemi ve ekipmanlarının döşenmesi ve yapı dışında su tüketimini azaltacak çevre düzenlemesinin ve doğal drenajın yapılması.

-Dayanıklılık ve uzun ömürlülük: Kaynak savurganlığını önlemek amacıyla yapı sistemini oluşturan dayanıklı ve uzun ömürlü yapı strüktürü, yapı kabuğu ve bitirme elemanlarının gerçekleştirilmesi.

4. Çevresel Sorumluluk

-Ürünler vasıtasıyla oluşan yanma ve emisyonlar: Çevresel duyarlılığa ve sorumluluğa sahip bir üretim sürecinde elde edilen uygun yapı malzemelerinin seçimi, yüksek etkinlikli ve düşük emisyonlu ekipman ve aygıtların döşenmesi.

-Pissu ve kanalizasyon suyu: Su muhafazası vasıtasıyla pissu ve kanalizasyon suyunun indirgenmesi ve uygun bir septik sistemi tekniğinin kullanılması.

-Kamusal çevre planlama: Rüzgarı ve güneşi dikkate alan, ekolojik tahribatı en aza indiren, uygun yerleşimli, yaşanabilir kamusal çevrelerin oluşturulması.

-Tehlikeli malzemeler ve yok etme: Yapım ve kullanım süresince tehlikeli malzemelerden sakınılması, ortadan kaldırılması gereken malzemelerin çevreye zarar vermeyecek yerlerde yeniden kullanımlarının sağlanması.

5. Ekonomiklik

-Uygun Maliyet: Hem elde etme hem de kullanma maliyeti ekonomik olan uygun yapıların gerçekleştirilmesi.

-Yapım endüstrisinin uygulanabilirliği: Ülkenin ekonomik, coğrafi ve iklimsel koşullarına uyabilir, basit fakat etkin yapım yöntemlerine yönelme.

-Flexibility (değişebilirlik): Yapının farklı ihtiyaçlara göre yeniden düzenlenmesini ve kullanımını mümkün kılabilecek tasarım ve yapım yöntemlerinin kullanılması, yapıya gelecekte oluşabilecek olası değişikliklerin ucuz maliyetle gerçekleştirilebileceği nitelik kazandırılması.

-Uygun pazar sağlanması: Yapı üretiminde kullanıcıların yapıya yönelik gerçek ihtiyaçlarının ve taleplerinin, yapı konusundaki anlayışlarının, demografik ve sosyoekonomik farklılıklarının dikkate alınması.

SAĞLIKLI YAPI AÇISINDAN YAPIM SİSTEMİ VE YAPI ELEMANLARI:

Yapıların nitelikli, sürdürülebilir ve ekonomik olabilmesi için bir yapıyı ortaya çıkaran yapım sistemi ve yapı elemanlarının sağlıklı yapı prensiplerine uygun olması gerekir. Bu nedenle, sağlıklı yapı amaçlı yapım sistemi ve yapı elemanlarının seçiminde ve kullanımında aşağıdaki prensipler önemli yer tutar.

YAPIM SİSTEMİ

– Uygulanabilecek yapım sistemlerinin tasarım ve yapım yöntemleri irdelenerek, çevresel duyarlılığa sahip, ekonomik, doğal kaynakların kullanımında verimsizliği ve savurganlığı azaltan, kullanılan malzemeleri yok ederek yeni malzemeler kullanılması yerine, malzemelerin yenilenebilirliğine, değiştirilebilirliğine ve yeniden kullanımına imkan sağlayan sistemlerin tercih edilmesi.

– Kullanılacak yapım sistemine göre etkin tasarım, planlama ve uygulama süreçleri gerçekleştirilerek yapı üretiminde kaynak ve enerji savurganlığının en aza indirilmesi.

DUVAR ve DÖŞEMELER

– Duvar ve döşeme sistemlerinde standart ve değiştirilebilir hazır elemanlar kullanılarak kaynak etkinlik ve ekonomiklik prensiplerine uyulması ve böylece kaynak savurganlığının önlenmesi.

ÇATILAR

– Daha az malzemeyle daha geniş açıklıkları geçebilen dayanıklı ve uzun ömürlü, dolayısıyla kaynak etkinlikleri ile sağlıklı yapı amacını karşılayan ve yapıda değişebilirliğe ve uyabilirliğe imkan sağlayan çatı strüktürlerinin kullanılması.

– Çatılarda kullanılmak üzere, doğal kaynak savurganlığına yol açmayan geri döngülü kaplamaların, yenilenebilir kaplamaların veya yeniden kullanılabilir dayanıklı ve uzun ömürlü kaplamaların seçilmesi.

KAPI ve PENCERELER

– Kapı ve pencerelerde boyut, tip, konstrüksiyon ve yerleşim özelliklerinin, yapı güvenliği de dikkate alınarak, kullanıcı sağlığı ve enerji etkinliği prensiplerine uygun olması.

DIŞ ve İÇ BİTİRMELER

– Geri döngülü, yenilenebilir, yeniden kullanılabilir, dayanıklı, uzun ömürlü ve bakımı kolay dış ve iç bitirme malzemelerinin kullanılması.

– Duvar, döşeme ve tavan bitirme malzemelerinin ve bunların tespitlerinde kullanılan yapıştırıcıların toksik etkilerinin olmaması ve uzun dönemde zararlı gaz çıkışına yol açmaması.

– Boya ihtiyacı duymayan iç bitirmelerin veya çözücü esaslı kaplama yerine su esaslı kaplama gerektiren bitirmelerin tercih edilmesi.

– Duvar kaplamalarının, beklenen performansı gerçekleştirebilen, yapı sistemiyle ve diğer komşu elemanlarla uyumlu, yapıdaki değişikliklere uyarlanabilir alternatifler arasından seçilmesi.

EKİPMAN ve AYGITLAR

– Kaynak etkinlik prensibine uygun, su savurganlığını ve enerji ihtiyacını azaltan ekipman ve aygıtların kullanılması.

– Isıtma amacıyla pasif güneş enerjisi gibi yenilenebilir, temiz enerji kaynaklarının ve verimli, ekonomik ve uyarlanabilir ekipman türlerinin kullanılması.

– Enerji etkin ve bakımı kolay ışıklandırma yöntemlerinin ve aygıtlarının kullanılması.

YALITIM MALZEMELERİ

– Kolay uygulanabilen, kullanıcı sağlığını etkilemeyen, geri döngülü, üretim ve kullanım sürecinde çevreyi kirletmeyen, yalıtım etkinliği yüksek, dayanıklı ve uzun servis ömrüne sahip ısı yalıtım malzemelerinin kullanılması.

– Kondansasyon ve yüksek nem nedeniyle yapı elemanlarının ve strüktürün zarar görmemesi, küf ve kalıcı lekelerin oluşmaması için uygun nem kontrolünün sağlanması.

    SONUÇ

Günümüzde giderek önem kazanan sağlıklı yapı prensipleri kapsamında, sağlıklı yapı malzemeleri ve ileri teknikli yapım sistemleri etkin biçimde uygulanarak kullanıcı sağlığını ve çevreyi koruyan, doğal kaynak savurganlığını azaltan, sürdürülebilir ve ekonomik yapılar elde edilebilir. Doğal veya mekanik yöntemlerle iç hava kalitesinin iyileştirildiği bu yapılarda, ısı yalıtımlı dış kabuk yapı elemanları ve pasif güneş enerjisi teknikleri kullanılarak enerji etkinliği de sağlanabilir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR

–Building Materials for the Environmentally Hypersensitive, Canada Mortgage and Housing Corporation, Ottawa, 1997.

–Canadian Wood-Frame House Construction, Canada Mortgage and Housing Corporation, Ottawa, 2001.

–Construction and the Environment: How Home Builders and Renovators Can Help Build a Green Future, Canada Mortgage and Housing Corporation, Ottawa, 1993.

–Time Saver Standards for Architectural Design Data, J. H. Callender, Singapore, 1983.

–Healthy Housing Renovation Planner, Canada Mortgage and Housing Corporation, Ottawa, 1999.

Önemli Not: Dr.Y.Mim. Ömer Ş. DENİZ isteği üzerine araştırılan bu yazı üyemiz tarafından Serki.com dan alındığı belirlenmiştir.

Sn Dr.Y.Mim. Ömer Ş. DENİZ’e ilgilerinden dolayı teşekkür ederiz…
insaatim.com yönetimi

Kaynak: Serki.com