Konut İnşaatlarında Müteahhit Kavramı

Deprem kuşağında bulunan ülkemizde standartlara uygun,depreme dayanıklı ve insanların içinde güvenle oturabileceği yapı (inşaat) yapılması zorunluluğu artık tüm ilgililerce kabul edilmektedir.
Bayındırlık bakanlığı, mühendisler odası ve Belediyelerce hazırlanan yönetmelikler, proje yapım ve kontrol kriterleri, günümüz koşullarına göre en gelişmiş tekniklerle üretilen kaliteli malzeme kullanımı, bilgisayar programları ile kaliteli proje üretilmesi konusunda belirli bir seviyeye ulaştığımızı söylememiz mümkündür.
Yapı denetim kuruluşları projelerin kontrol kriterlerine göre mümkün olduğunca denetimini sağlayıp gözden kaçmış bazı eks.klikleri ve hataları önceden tespit ederek; proje hatasından dolayı yanlış uygulamalar önemli ölçüde önlenmiş bulunmaktadır.
Ancak inşaatın yapımı sırasında iş başında yapılan denetimlerde şantiyede karşılaşılan güçlüklerin en önemlilerden birisi inşaat için sözleşmelerde belirlenen yüklenici (MÜTEAHHİT) kavramından çıkmaktadır.
Yüklenici (müteahhit) kavramının yapı denetim yasasında ve eki yönetmelik ve genelgelerinde çok açık ve net olarak tarif edilmesi gerekmektedir.Herhangi bir kişinin ticaret odası;ticaret sicil kayıtları ile vergi levhası sağlamış olması yüklenicilik ( müteahhitlik) için yeterli bir liyakat sayılmamalıdır.
Yukarıda sayılan birkaç belge sahibi olan, para kazanma arzusunun dışında başka bir amacı olmayan, mesleki ve hatta genel amaçlı hiçbir eğitim almamış sadece bir miktar sermaye ile piyasaya çıkıp her türlü yapı işinin müteahhitlik sözleşmelerine imza atan ve iş yapan bu insanların mühendis veya bir teknik eleman bulundurma zorunluluğu dahi bulunmamaktadır.
Bu tür yüklenicilerin yaptıkları yanlış işler için hiçbir kontrol mühendisi işinin yanlış olduğunu söyleyemez, söylerse de alacağı cevap gayet basit ve açıktır.Kontrol mühendisine “sen daha dünkü çocuksun, benim hayatım inşaatlarda geçti.Benim tecrübem çok daha fazladır vsg daha değişik birçok sözler” derken bu güne kadar yaptığı yanlışları halen sürdürmekte, doğruyu kabul ettirmek ise olanaksızdır.Bu durum karşısında bu tür müteahhitler için resmi işlem yapmak gerekir.Ancak yine bürokrasi, kaos ve hatta büyük kavgalara varan olaylarla karşılaşılmaktadır.bu tür müteahhitler bazen keser yada başka aletlerle kontrol mühendisinin üzerine bile yürüdüğü görülmektedir.
Atalarımızdan kalma bir söz vardır “küllin cahil ün cesur” yani “tamamen cahil olan kişi cesur olur” Eğer cahil bir insana tecrübesi var diye insan hayatı söz konusu olan inşaat yapımı gibi çok önemli bir işin yapımını üstlenmesine baştan müsaade edilecek olursa ne kadar iyi denetleseniz de ondan çok doğru bir iş bekleyemezsiniz.
Gelişmiş ülkelerde herhangi bir kimsenin bir meslek icra edebilmesi için belirli seviyede tahsil ve mesleki eğitim zorunluluğu getirilmiştir. Ancak ülkemizde bu konuda bazı mesleklerin dışında hele böyle özel inşaatları yapan müteahhitlerle ilgili hiçbir mesleki kariyer aranmamaktadır.Nitelikli kariyer sahibi proje ve inşaat yapımı için yetiştirilmiş inşaat mühendislerini haksız rekabet yapabilen belgesiz ve sertifikasız kişilerle karşı karşıya getirilmesi ne kadar doğrudur? Her yıl yüzlerce inşaat mühendisi mezun olmakta ve birçok genç mühendis de boşta gezmektedir.Buna rağmen hiç bir belge ve sertifika sorulmadan (müteahhit) unvanı verilen bu kişilerin ısrarla yanlışları ile ne kadar daha mücadele verileceği bilinmemektedir.
Müteahhitlik ticari bir unvan olmakla birlikte yaptığı işin insan hayatı ve güvenliği bakımından çok önemli olması nedeni ile mühendislik mesleğini de kapsamalıdır. İçinde mühendisin bulunmadığı müteahhitlik kavramı artık günümüzde anlam taşımamaktadır. Bazı istisnalar dışında bu piyasada yüklenici (müteahhit) sıfatının gelişi güzel herkes tarafından kullanılmasının sakıncalarını saymaya bile gerek görmüyorum.
Kimlere hangi koşullarda müteahhitlik sıfatının verilmesi gerektiği konusunda Bayındırlık bakanlığının, Belediyelerin, Müteahhitler derneğinin ve Yapı Denetim Şirketleri nin konuyu ciddiye almaları ve kapsamlı bir çalışma yapılmaları zorunludur. Sanırım böylece herkesin kabul edebileceği olumlu bir sonuca ulaşılabilir.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca yayınlanacak bir genelge ile müteahhit sertifikalarının verilmesi ; esaslarının tespiti ve buna göre uygulama yapılması zorunlu hale gelmiştir. Konunun önemi ve ivediliği nedeni ile en azından şimdilik belediyelere verilmesi zorunlu olan müteahhit sözleşmeleri için matbu tip sözleşme düzenlenerek Türkiye genelinde Bayındırlık Bakanlığınca genelge halinde yayınlanmasının faydalı olacağını düşünmekteyim.Böylece müteahhit sözleşmeleri belli bir standarda ulaşmış olacaktır.
Sertifikasız kişilerin yüklenici (müteahhit) sıfatıyla inşaat işlerini yürütmesi ve imza kullanması yasaklanmalı, sertifikalı müteahhitler ise yanlış yapmaları halinde geçici veya kesin olarak iş yapmaları durdurulabilmeli ve yetkili kurumlar tarafından sicil dosyaları tutulmalıdır.
Müteahhitliğin ciddi, sorumluluk gerektiren ve günün koşullarına göre bilgi, beceri, kariyer sahibi personel ve teçhizatı ile günün koşullarına göre yenilenmesi gereken bir meslek olduğu unutulmamalıdır.Bu mesleği çok basit hale getiren mevcut yönetmelik ve genelgeler üzerinde biraz daha dikkatli düşünülmesi gerektiğine inanıyor bütün meslektaşlarımın konuya sahip çıkmalarını diliyorum.

Ahmet Pervane – İnş. Müh.