Betonun Onarımı

Ekipman
Onarıma başlamadan önce bütün gerekli ekipman bulundurulmalıdır. Bazı ekipman şantiyede bulunurken bazılarını özel olarak getirtmek gerekebilir.

1. Harç teknesi: İçinde malzeme karmak için
2. Ölçekli kap: Sıvı malzemelerin ölçümü için ölçekli kaplar (atılabilir plastik kaplar uygundur).
3. Çekiç ve keski çubuğu: Peteklenmeyi kesip çıkarmak ve düzgün kenarlar elde etmek için.
4. Bir tel fırça ve bir sert kıl fırça: Temizleme ve ıslatma için.
5. Sıva küreği: Malzemeleri uygulama alanına yakın tutmak için.
6. Malalar: Karıştırma, uygulama ve düzeltme için.
7. Tokmak: Sert ahşap veya donatı demirinden olabilir.
8. Kovalar: Malzemelerin konması için.
9. Karıştırıcı: Sıvıları karıştırmak için.
10. Elek: Kireçtaşı ince agregasındaki çok ince malzemeleri ayırmak için
11. Hilti: Betonu kırmak için
12. Zımpara taşı ya da makinesi: Prizini almış bölgelerin yüzeyinin düzeltilmesi için.
Yapılacak onarım büyükse kalıp, kalıp bağlantıları vb. gerekebilir. Bütün onarımlar kür edileceğinden, kür malzemesi plastik örtüler ve rutubetli betona yapışabilen bantlar da bulundurulmalıdır.

A. Agregası görünür yüzeyli betonun onarımı;
Bu tür betonlar için kullanılan onarım teknikleri diğer hatalar için de kullanılabilir ve özünde yüzeydeki eksik veya kaybolmuş harcın yerine konmasından ibarettir. Bu bölgedeki gevşek malzeme çekiç, murç ve keski ile onarım harcının tüm bölgeye yeterli şekilde dolmasını sağlayacak biçimde, temizlenip atılmalıdır. Daha sonra bölgedeki tozlar fırça ile temizlenmelidir (bu işin kompresörle yapılması doğru değildir. Kompresörden hava ile birlikte gelebilecek yağ, aderansı zayıflatabilir). Beton nispeten yaş olacağından suyla temizleme gerekmeyebilir (yaşlı betonlarda bu da gereklidir).
Başlangıçta eski betonla onarım harcı arasındaki renk uyumunu sağlamak için bir iki deneme gerekebilir. Ancak, çimento ve kalker fillerin 1’e 2 kombinasyonu uygun olabilir. Bu karışımda çimentonun yarısı beyaz yarısı da normal portland çimentosu olmalıdır. Kuru malzemeler teknede karıştırılıp ortasında su için bir çukur açılır.
Kimyasal katkıları da ihtiva eden karışım suyu kuru karışıma ilave edilir ve uygun kıvamda bir onarım malzemesi elde edilir. Malzeme normal betona benziyorsa çok su katılmış olabilir. Bu da onarım malzemesinin gözenekli olmasına ve zayıflamasına neden olabilir. Ayrıca yüzeyden akacağı için düzeltme işlemlerini de zorlaştırır. Bunun dışında, kısmen sertleşmiş bir onarım malzemesine su ilave edilerek işlenebilir hale getirmek de yanlış olur. Küçük onarımlara dalıcı vibratör kullanılarak sıkıştırma işlemi yapılamayacağından onarım malzemesinin yeterli bir enerji ile tüm boşluklara doldurulması gereklidir. Bu işlem bir donatı çubuğu veya sert ahşap çubuklarla yapılabilir. Doldurma işlemi yapıldıktan sonra bütün yüzey mala kenarıyla düzeltilir, son düzeltme de yapıldıktan sonra naylonla (polietilen) örtülerek sertleşmeye bırakılır.
Onarım bölgesinin çevresindeki betonla uyumunu sağlamak için her ikisinin de yüzeyleri zımparalanır ve bir son kat uygulanır. Uygun bir son kat 60 mikron elekten geçen kireçtaşı tozunu, daha önce belirtildiği gibi, çimento ve karışım sıvısı ile kremsi, fırça ile uygulanabilir bir kıvam sağlanacak şekilde karıştırarak elde edilebilir. Karışım 1 metrekarelik alanlar halinde küçük boşlukları da dolduracak biçimde tirfil ile uygulanır. Daha sonra fazla malzeme alınır, yüzey temizlenir ve sertleşmeye bırakılır. Bu aşamada bütün yüzey bir kür örtüsüyle kaplanır. Şayet yüzey fazla pürüzlü olmuşsa, bir kaç gün sonra zımparayla düzeltilebilir ve kür örtüsü tekrar uygulanır.

B. Yapısal onarımlar;
Peteklenmenin derin olduğu veya tüm kesitte görüldüğü durumlarda o bölgedeki betonun çıkarılıp yeniden dökülmesi gerekebilir. Bu işleme başlamadan önce kolon veya onarım bölgesinin üst kısmı uygun bir destekle askıya alınmalıdır. Daha sonra hatalı bölge sağlam betona gelene kadar kırılarak çıkartılır. Bu onarımlarda kalıp kaçınılmazdır. Ancak, betonun yerleştirilebilmesi için kalıpta cep şeklinde açıklıklar bırakılmalıdır. Kalıp yüzeylerinin orijinal betonda kullanılanla aynı olmasına özen gösterilmelidir.
Onarım için kullanılan beton karışımı orijinal betonla aynı olabilir. Ancak, hatanın kaynaklanış sebebi beton karışım oranları ile ilgiliyse, değiştirilmelidir. Yeni beton alışılmış yöntemlerle sıkıştırılabilir. Ancak vibratör ucunun daha ince olması gerekebilir. Ayrıca, lastik başlıklı bir pnömatik çekiçle de dıştan vibrasyon gerekebilir. Son doldurma esnasında malzemenin bütün boşlukları doldurup doldurmadığına ve üst kısımla arada boşluk kalmamasına özen gösterilmelidir. Yapısal onarımlarda eski betonla yeni beton arasında kalması muhtemel boşluklar epoksi enjeksiyonu ile doldurulmalıdır. Kalıp ertesi gün sökülebilir. Çıkıntılar dikkatlice keskiyle alınır. Daha sonra daha önce anlatılan peteklenme onarımındaki işlemler aynen uygulanır.

C. Büyük hava boşluklarının onarımı;
Büyük hava boşlukları normal olarak doldurma suretiyle onarılır. Ancak, bu işlem hem renk hem de yüzey pürüzlülüğü bakımından farklılıklar yaratabileceğinden hatalı alandan daha geniş yüzeylerin ele alınması estetik kaygılardan dolayı gerekebilir. Bu yöntem sık kullanılmakla birlikte fazla yaygın değildir. Uygun bir beton dökümü bunun gerekliliğini zaten ortadan kaldırır.
Doldurma işleminde başarılı olunabilmesi uygulamanın erken yapılmasına ve betonun taze olmasına bağlıdır. Diğer onarımlarda olduğu gibi, uygulama kalıpların sökülmesinden hemen sonra yapılmalıdır. Hatta beton döküldükten sonra ki bir gün içinde bu uygulama yapılabilirse, henüz betonda aktif çimento miktarı yüksek olacağından, uygulanan malzemenin kimyasal olarak bağlanması mümkün olacaktır. Uygulama öncesinde yüzeyin bir zımpara taşıyla pürüzlendirilmesi başka boşlukların da ortaya çıkması bakımından yarar sağlar. Ayrıca, beton yüzeyinin bir miktar ufalanması hidrate olmamış çimento tanelerinin açığa çıkmasına olanak sağlar. Uygulanacak malzemenin, ilave su vermeyi gerektirmeyecek kadar küçük miktarlarda hazırlanması yararlıdır. Bilindiği gibi ilave su, dayanım düşmesine neden olur.
Bu işlemde kullanılan karışım, normal olarak, çimento ve ince kumun 1:4 oranındaki bileşimine oldukça katı bir karışım elde edilecek kadar su katılarak hazırlanır. Su miktarı karışımın elde sıkıldığında yapışık halde kalacağı ancak avuçtan su ve çimento hamurunun kaçmayacağı miktarda olmalıdır.
Uygulama yapılırken karışım bir kanaviçe parçasının üstüne konur ve uygulanacak yüzeye dairesel hareketlerle sürülür. Boşluklar dolduktan sonra üzerlerine bir miktar çimento serpilir. Daha sonra tüm yüzey, peteklenmiş betonların onarımı bahsindeki son paragrafta belirtilen şekilde düzeltilir.

İyi bir onarım için;
1. Zayıf ve hasarlı beton kaldırılır. Donatıdaki pas temizlenir.
2. Donatı yüzeyi paslanmaya karşı epoksi ya da başka bir malzeme ile kaplanır.
3. Nemlendirilmiş eski beton yüzeyine çimentolu bağlayıcı bir önyüzey yapılır.
4. Çatlaklar tamir harcı ile doldurulur. Harçta yüksek dayanım için plastik fiberler kullanılabilir.
5. Homojen ve düzgün bir yüzey sağlanır ve ince bir sıva tabakası yapılır.
6. Boya yapılarak betonun görünüşü uygun hale getirilir.

Çatlaklar
Çatlaklar her zaman kontrol mekanizmasına bildirilmelidir. Küçük ölçekteki çatlaklar kaçınılmazdır ve genellikle kabul edilebilirler. Bazı durumlarda ise, çatlaklar başka etkenlerin yanlış olduğunun göstergesidir ve derhal müdahale gerektirebilir. Paspayı bölgesindeki betonun ana işlevi donatı paslanmasını önlemek olduğundan döşemelerdeki çoğu çatlak çimento şerbeti veya polimerle doldurulabilir. Ayrıca, yüzeye bir de kaplama gelecekse bu uygulama hiç bir sorun yaratmaz. Kaplama çatlağı saklamakla kalmaz ayrıca ekstra bir koruma da sağlar.
Bu yöntemle kapatılması mümkün olmayan çatlaklar (perdelerdeki çatlaklar gibi) başka metodlarla onarılmalıdır. Öncelikle çatlağın ilerleyen nitelikte olup olmadığı ve seçilen yöntemin uygunluğu saptanmalı ve uygulama için izin alınmalıdır. İlerleyen bir çatlak esnek bir derz oluşturulması zorunluluğunu ortaya çıkarır. Durağan çatlaklar ise reçine ile doldurulabilir. Bu onarımda kullanılabilecek yöntemlerle ilgili bilgiler malzeme üreticilerinden sağlanabilir.

D. Çatlakların onarımı;
Çatlaklar durmuş ise onarılabilir. Çatlak onarımı kendi başına bir olay değildir. Çatlak etkiyen bir kuvvetin ya da bir dayanım yetersizliğinin ifadesidir. Çatlağa yol açan etki ortadan kaldırıldıktan sonra çatlak onarımı yapılmalıdır.
Öte yandan genellikle durmuş çatlak yoktur. Bütün çatlaklar açılır ve kapanır. Çatlakların genleşebilen strofor gibi esnek malzeme ile doldurulması oynamayı önleyebilir. Ancak bu malzemenin üzerine konulan sıva bu harekete uymayabilir. Dolgu ve örtü için çekomastik gibi daha elastik bir malzeme uygun olacaktır. ancak çatlakların dikilmesi başka yerlerde yeni çatlakların oluşmasına engel olmayabilir.
1- Epoksi reçineleri: Epoksi reçineleri yapıştırma özellikleri çok iyi olan sentetik reçinelerdir. Suya, aside ve alkaliye dirençleri çok iyidir. Zamanla özelliklerini yitirmezler. Çatlağa doldurulmuş epoksi yapıştırıcısı, çatlağın yarattığı süreksizlik ortamını sürekli duruma dönüştürür. Çatlağın her iki yüzünü çatlak boyunca sürekli olarak birbirlerine bağlar ve gerilme birikimlerini önler.
Epoksi ile onarım yöntemleri:
a) Epoksi enjeksiyon yöntemi 0.2-0.3 mm genişliğindeki çatlakların onarımı için uygundur. Epoksi reçinesi donatı ile beton arasında açılmaları doldurarak donatı ile beton arasındaki aderansı arttırmaktadır.
b) Epoksi harcı ile doldurma ezilmiş ve paralanmış ve de dökülmüş betonları doldurmak için kullanılır. Epoksinin içine çok ince arega katılarak bir tür ‘beton’ elde edilir ve tahrip edilmiş betonun yerine konulmaktadır.
Epoksi ile onarımda taşıma gücü artışı: Epoksi doldurulmuş çatlak ara yüzeyinde oldukça yüksek bir çekme dayanımı sağlanmaktadır.
2- Çimento şerbeti: Çimento standartı (TS-24)’e göre çimento tanelerinin yüzde 95’i 200 ile 325 nolu eleklerden geçmelidir. Çimento şerbetinin 0.1 mm. ve daha büyük çatlaklara girebilmesi olanaklı görünmemektedir. Ancak kılcal çatlaklara çimento şerbeti ancak basınç altında doldurulmalıdır.
Çimento enjeksiyonu: Çimento enjeksiyonu özellikle taşıma gücü zayıf olan moloz taş duvarlarda düşük basınçlar altında uygulanır.
3- Mekanik bağlayıcılar: Çatlakların epoksi reçinesi, çimento şerbeti ya da harçla onarımı genellikle artık genişlemeyen durmuş çatlakların doldurulması amacıyla yapılmaktadır. Çatlakta genişleme sürüyorsa çatlağın mekanik bağlayıcılarla dikilmesi gerekir.

Önemli Hususlar
Sonuç olarak, başarılı bir onarım için göz önünde bulundurulması gerekli hususlar aşağıda belirtilmiştir.
1. Herhangi bir olağandışı oluşum hemen rapor edilmelidir.
2. Bir önlem almadan önce gerekli izin alınmalıdır.
3. Onarıma başlamadan neyin yanlış olduğu belirlenmelidir.
4. Gerekli tüm malzeme ve ekipman bulundurulmalıdır.
5. Gayretli ve dikkatli çalışılmalıdır.
6. Estetik görünüş göz önünde bulundurulmalı ve onarım veya düzeltme yöntemi buna göre ayarlanmalıdır.
7. Onarımın bakımı unutulmamalıdır.
8. Onarım için deneyimli ve uzman ekip seçilmelidir.

İnş. Yük. Müh. Tümer AKAKIN
İnş. Müh. Yasin ENGİN
THBB Teknik Ofis