Depremzedelerin Hukuki Hakları

Marmara depremi bir anlamda hukuk sistemimizi de vurdu. Deprem bölgelerinde yargıçlar, savcılar, avukatlar ve adliye çalışanları felaketin yol açtığı acıları yaşıyorlar. Kimi adliye binası yıkıldı, dosyalar ve belgeler enkaz altında kaldı. Bazı barolar yersiz kaldı, çoğu yerde avukatların evleri, büroları yıkıldı ya da kullanılamaz hale geldi. Ancak, bu durum halkın çözülmesi gereken bir yığın hukuki sorununu görmezden gelmek anlamına gelmiyor. 

Depremzede tazminat davası açabilir
Delil tesbitinde zamanla yarışılıyor. Çünkü bir yandan enkaz kaldırma çalışmaları, öte yandan bazı özel kişilerin enkazı kaldırma gayretleri yüzünden deliller yok ediliyor. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun deprem bölgelerindeki mağdurların tesbitine kolaylık sağlamak amacıyla geçici olarak bazı yargı mensuplarını bu bölgelerde görevlendirmiş olmalarına rağmen, yeterli sayıda yargıç, savcı ya da adliye personeli bulunmamakta. Yargı, delil tesbiti için yeterli sayıda bilirkişi bulmakta da güçlük çekmekte.Bu kötü tablonun yanında, depremzedeler zararlarının saptanması için önce bulundukları yerlerdeki baroya bağlı avukatların kurdukları “hukuki yardım masalarına” başvuruyorlar. Burada önceden hazırlanmış ve depremzedenin durumuyla ilgili bilgi edinebilecek bir form dolduruyorlar. Bu arada depremzedeler, görevli avukata bir yetki belgesi (vekalet belgesi) imzalayıp veriyorlar. Bu formu inceleyen avukatlar, sonra mahkemeye gönderiyorlar. Mahkemenin görevlendirdiği bilirkişi heyeti delil tesbiti için olay yerine gidiyor. Avukatlar da çoğu zaman bu heyete eşlik ediyorlar. Bir başka deyişle dava açabilmek için birinci adım başvuruda bulunup, delil tesbiti yaptırmak. Bu incelemede hatanın inşaatın yapısından mı, iskana açılan araziden mi, yoksa mimari projedeki eksikliklerinden mi kaynaklandığı saptanıyor ve açılacak davanın muhatabı belli oluyor. Bütün bu işlemler için “adli yardım” istenmiş. Yani mahkemelere ve bilirkişi heyetine harç ödenmemiş. Bunun gerçekleşemediği bölgeler de yok değil. Yine de çoğunlukla bu yardımlardan yararlanılmış. Mağdurların açacakları tazminat davalarıyla ilgili olarak en geç 1 yıl içinde, ceza davaları için ise 5-10 yıl içinde müracaat etmeleri gerekiyor. Bahsedilen ücretsiz delil tesbiti çalışması, eylül ayı sonunda tamamlanacak. Çünkü yardım masalarında görevli avukatlar, çok küçük hasarlı evsahiplerinin de kendilerinden benzer çalışmayı istediğini ve bunun zaman ve işleyiş açısından mümkün olamayacağını belirtiyorlar.

Çocuk hakları
Depremden belki de en çok etkilenen çocuklar için de İstanbul Barosu Çocuk Hakları Komisyonu çalışmalara başlamış. Bu komisyonda görevli Avukat Aşkın Yaşar Topuzoğlu’ndan aldığımız bilgilere göre çalışmalar şöyle yürüyor:

1. Önce çocukların haklarının korunması için, kayyım tayin edilmesi amacıyla kayyım adaylarının tesbiti yapılıyor.

2.Zarar gören çocuklar saptanıyor (adı, soyadı, yaşı, bulunduğu yer)

3.Çocukların geçici olarak bakımını üstlenecek kişi ve aileleri tesbit ediliyor.

4.Korunma altına alınacak çocuklarla ilgili inceleme ve araştırmalarda, gözetim ve denetim elemanı olarak görev ve eğitim almak isteyenler belirleniyor.

5.Zarar gören çocukların rehabilitasyonunda kullanılmak üzere oyuncak, kitap, kullanılmamış giysi gibi materyaller toplanıyor…

6.Sivil koordinasyonla işbirliği içinde çalışma yapılıyor.Depremde yakınlarını ve evini kaybeden çocukların tazminat ve ceza davaları açma hakkı var. Akrabalarının veya geçici olarak koruyup gözeten diğer yakınlarının yanında kalan 18 yaşından küçük çocuk ve gençlerin durumlarının tesbiti ve uğradıkları tüm zararların giderilmesine yönelik yasal başvuruların yapılması için kendilerine temsilci (vasiy) atanması gerekiyor. Dava açmanın dışında, okul kaydının çıkarılması, ikametgahın belirlenmesi, nüfus kağıdının çıkarılması, pasaport alınması, resmi yardımlardan yararlanması ve mirasçılık haklarının korunması gibi yasal işlemler için de, vasiy gerekiyor. Bunun için, bulunulan yerdeki adliyede Cumhuriyet Savcılıkları’na ve Sulh Mahkemesi’ne müracaat edilebileceği gibi, hukuki yardım için bulundukları illerdeki barolara da başvurulabiliyor.