Döşemeler, Döşeme Kaplamaları ve Uygulama Yöntemleri

Tanım: Binadaki katları birbirinden ayıran, üzerine gelen yükleri taşıyarak mesnetlere nakleden ve binaların yapımında kullanılan malzemeye göre betonarme, ahşap,çelik vb. malzemelerden yapılan yapı elemanıdır.

Döşeme tanımına doğrudan doğruya oturan (mesnetlenen), böylece yapılarda binanın en alt düzlemini oluşturan ve bu nedenle de zemine oturan döşemeler olarak adlandırılan yapı elemanları da katılmaktadır. Bu durumda bir binada konumları yönünden üç farklı döşeme türü ortaya çıkmaktadır. Bunlar aşağıdaki şekilde adlandırılabilirler:

a) Alt döşeme (binanın toprak ile temasta olan döşemesi)
b) Ara kat döşemeleri
c) Çatı katı döşemesi (binayı üstten örten döşeme)

Burada bunlardan ilk ikisi ele alınarak incelenecektir. Alt döşeme, bir binanın zemin katının döşemesi veya bodrumlu bir binanın bodrum döşemesi olabilir. Ara döşemeler, en alt ve en üst döşemeler arasında bulunan döşemelerdir. En üst döşemede aslında bir tavanı (yani düz veya eğik bir çatı planını) tanımlamaktadır. Çatı katı tavan döşemeleri, ara kat döşemelerinden yalıtım düzenlemesi yönünden çok büyük farklılıklar göstermektedir. Bodrum döşemeleri,rutubet/nem yalıtımı yönünden, bodrumsuz yapıların zemine oturan döşemelerinden daha fazla özenle detaylandırma bekleyen döşeme türlerindendir. Sayılan tüm döşemelerde; taşıyıcılık görevi, ses, ısı ve nem yalıtım özellikleri, yangın dayanımı, estetik işlevler gibi görevler söz konusu olabilmektedir.

a) Taşıyıcılık görevleri

Bunlardan taşıyıcılık özellikleri tüm döşemele5rde vardır. Döşemeler bu açıdan kendi yüklerini ve üzerlerine gelen istif yüklerini taşıyarak ya kirişler aracılığı ile veya doğrudan altlarındaki kolon, taşıyıcı duvar gibi düşey taşıyıcılara aktarırlar.çatı döşemelerinde yerine göre kar, rüzgar ve insan yükleri, ara kat döşemelerinde ölü ve hareketli yükler etki eder. Betonarme gibi düşey taşıyıcıları bütünleştirme özelliğinde olan döşemeler deprem ve rüzgar yükü gibi yatay yüklerin etkisinde ise düşey taşıyıcılarla birlikte yanal stabiliteyi sağlamayı birlikte üstlenirler. En alt kat döşemeleri ya doğrudan zemine otururlar (zemine oturan döşemeler) veya temel duvarları arasında bir açıklık geçecek şekilde mesnetlendirilirler (örneğin, ahşap kirişli döşemeler)

b) Ses yalıtım görevleri

En alt kat döşemeleri, ses yalıtımı yönünden normal koşullar altında büyük sorun yaratmazlar. Yer altından geçen bir metrodan darbe sesinin gelmesi ender olan durumlardandır. Buna karşılık, ara kat ve üst kat döşemeleri, özellikle farklı aile birimlerinin yaşadığı hallerde, önlem alınması zorunlu kılmaktadır. Bir mekanı sınırlayan yapı elemanlarından ses ve gürültü kontrolü yönünden önemle üzerinde durulması gerekli olanı hiç şüphesiz ki ara kat döşemeleridir, çünkü bunlarda hem hava sesi, hem de darbe sesi sorun olabilmektedir. Özellikle bir konutta yürüme, koşma, zıplama, düşme gibi eylemler sonucunda darbe sesi, rahatsız edici bir düzeyde oluşmaktadır.

Döşemelerde sorun yaratacak en büyük gürültü kaynağı ise darbe sesidir. Buna karşı alınabilecek iki önlemden ilki, kolay ve ucuz bir yol olan döşem üstü ses yalıtıcı, yumuşak bir kaplama malzemesi ile örtmektir. İkincisi ise, iki kat arasında devam eden tüm tesisat boruları hem darbe, hem de hava sesine karşı yalıtılmalıdır.

Bir başka yaklaşım, yüzen şap adı verilen bir uygulamadır ki, bu çözümde taşıyıcı betonarme plak üzerine ve duvar kenarlarına ses yalıtım malzemeleri konulup üzerine 4-5 cm kalınlığında bir koruyucu beton tabaka (şap) dökülerek darbe sesinin yayılacağı ortam kesilmiş olur. Böylece yürünen yüzey ile betonarme döşeme arasında, sesi yalıtacak yumuşak bir tabaka oluşturulmakta, döşemenin duvarlar, tesisat boruları ile bağlantıları kesilmektedir. Bu çözümde bir bakıma, ara ses yalıtım malzemesi ile doldurulmuş iki tabanlı bir duvar yaklaşımı izlenmektedir.

c) Isı Yalıtım Görevleri

Isı yalıtımı arasından, ara kat döşemekleri ile en alt ve en üst döşeme arasında bir ayırım izlenmektedir. Ülkemizde geçerli olan ısı yönetmenliği; ısıtılmayan bodrum ve bina girişlerinde, açık geçitler üzerindeki döşemelerde, yatay ve eğimli düz sıcak çatı ve teras döşemelerinde, yönetmelikçe aranan minimum ısı yalıtım koşullarını vermiştir. Anlaşıldığı üzere  dış ile teması olmayan ara kat döşemelerinden geçen ısı, yine bina içinde kaldığı için, yönetmeliği hazırlayanlarca bir kayıp olarak algılanmamıştır. Bu görüş, merkezi bir ısıtma sistemiyle ve tamamı ısıtılan bir bina için doğru ise de her farklı yerleri, farklı derecede konut biriminin kat kaloriferi veya soba ile farklı yerleri, farklı derecede ısıtmaları durumunda ısıtmalar bir eşitsizlik yaratmaktadır. Yönetmelikte zemine oturan döşemelerin bile ısı yalıtımının önerildiği düşünüldüğünde, hem enerji tasarrufu, hem konut birimlerinin ısısal konforunun daha kolay ve adil olarak sağlanabilmesi için ara kat döşemelerinde ve konut birimlerini ayıran duvarlarda da minimum yalıtım önlemlerinin alınmasında yarar görülmektedir.

d) Su ve Rutubet Yalıtım

Zemine oturan döşemelerde, yükselen zemin suyuna ve kılcal ilerleyen neme karşı bir önlem olarak rutubet yalıtımı öngörülmektedir. Bodrum döşemelerinde zemin suyu seviyesinin durumuna göre suya veya basınçlı suya karşı yalıtım gerekecektir. Zemin suyu seviyesi döşemenin altında kalıyorsa, bodrum döşemesi üzerine bir bitümlü pestil gibi tabaka ile yalıtım yapılmalıdır. ara kat döşemelerinde su/rutubet yalıtımı ancak bazı özel veya ıslak mekanlarda (banyo,wc vb.) gerekebilir.

e) Döşeme Kaplama Malzemeleri

Döşemelerin taşıyıcı olan kısımlarının üstü darbelere, dış etkilere, sürtünme nedeniyle aşınmaya karşı dayanıklı bir malzeme ile kaplanır. Kaplama malzemesinin özellikleri döşemenin bulunduğu mekanın işlevine, estetik kaygı ve mimari isteklere göre belirlenir. Bir fabrikanın, bir laboratuarın döşeme kaplamasının asite dayanıklı olması, işlevsel yönden gerekebileceği  gibi konutlarda da linolyum, ahşap parke, taş karo plak, seramik plaklar, mermer, yerinde dökme mozaik gibi kaplamalar kullanılmaktadır.

Betonarme ve kagir binalarda yapılan betonarme döşemelerin kalınlıkları ve konulacak çelik çapları, aralıklı ve şekilleri çeşitli hesaplar sonunda, döşemenin boyut ve şekilleri ile üzerine gelen yük durumu göz önüne alınarak bulunur.

1. BETONARME DÖŞEMELER

Binayı katlarına ayıran ve üzerine gelen yükleri taşıyarak mesnetlere ileten, betonarme ile yapılan yapı elemanlarıdır.Betonarme döşemelerin kalınlıkları ile konulacak çeliklerin çap ve aralıkları hesap sonucu bulunur. Ancak yük taşıyan betonarme döşemelerin kalınlıkları ve mesnet üzerine oturma veya gömülme genişlikleri en az 8cm olmalıdır.

Betonarme döşemelerin çalışma şekilleri betonarme kirişlerine benzer. Döşemenin kendi ağırlığı ve üzerine gelen yükleri taşırken meydana gelen çekme gerilimini önlemek üzere, çekmeye çalışan kısmına esas çelikler konur. Esas çelikler bir düz ve bir pilye olarak hazırlanır. Pilye çelikleri döşemenin kesme gerilimini önler. Döşemelerde kullanılan düz ve pilye çeliklerinin çapları Æ6 ile Æ16 arasında değişir. Düz ve pilye olan esas çeliklerin eksenleri arasındaki aralık, döşeme kalınlığının bir buçuk katı (t=1,5d), çelik çapının onbeş katı(t=15Æ) veya 20cm (t=20cm) den fazla olamaz. Döşemede çekmeye çalıştırılmayan esas çeliklerin montajını sağlamak üzere, esas çeliklerin doğrultusuna dik konulan ve bağlanan çeliklere dağıtma veya tevzi çelikleri denir. Bu çelikler genellikle Æ6 veya Æ8’lik olup eksenleri arasındaki aralık 20-30cm arasında değişir. Betonarme döşemeler genellikle bina içinde yapılır, alt ve üst yüzeyleri sonradan çeşitli malzemelerle kaplanır. Bu nedenle pas payı genellikle bir santimetre bırakılır.

Betonarme döşemelerin mesnetleri genellikle kagir duvar, betonarme veya çelik kiriş olabilir. Kagir duvarlar üzerine oturtulduğunda, duvarın üstüne betonarme hatıl yapılması, döşeme çelik uçlarının, hatıl donatıma konulması gerekir. Döşemelerin betomları genellikle hatıl ve kirişlerle beraber dökülür.

Döşemeler üzerine oturtulduğu mesnetlerin kenarlarının oranları bakımından hurdi ve dal, mesnetlere oturma bakımından, serbest oturan konsol, devam eden mantar, kirişli ve nervürlğü oarak sınıflandırılır.

1.1.Hurdi Döşemeler

Döşeme alanı dikdörtgen şeklinde, yükü taşıyan mesnet kenarı boylarının birbirine orana ikiden fazla veya yarımdan az olan betonarme döşemelerdir. Mesnet uzun kenarının kısa kenara oranı ikiden fazla, Lu/Lk>2, veya kısa kenarın uzun kenara oranı yarımdan az Lk/Lu<0.5 olan bu döşemeler kısa kenar doğrultusunda çalıştırılır. Oranın 2 veya 0.5 olması halinde tek veya çift doğrultuda çalıştırılabilir. Bu nedenle tek doğrultuda çalışan döşemeler denir. Esas çelikler kısa doğrultuda bir düz veya bir pilye olarak yerleştirilir. Pilye çelikleri uçtan L/6 veya %15L noktasından kırılır. Uzun doğrultuda çelikler çekmeye çalıştırılmayacağından Æ6 veya Æ8’lik dağıtma çelikleri 20-25-30cm aralıklarla konur ve bağlanır.

1.2. Dal Döşemeler

Döşeme alanı kare veya kenarlar arasındaki uzunluk farkı az olan dikdörtgen şeklinde, yükü taşıyan mesnet kenar boylarının birbirine oranı 2’den az ve yarımdan fazla olan döşemelerdir. Mesnet uzun kenarının kısa kenarına oranı ikiden az<, Lu/Lk<2 veya kısa kenarın uzun kenara oranı yarımdan fazla Lk/Lu>0,5 olan bu döşemeler iki doğrultuda çalıştırılır. Bu nedenle dal döşemelere çift doğrultuda çalışan döşemeler denir. Dal sisteminde her iki doğrultuda düz ve pilye çelikleri konur. Her iki doğrultuya konulan çelikler çekmeye çalıştırılmasına karşın kısa doğrultudaki çelikler alta, uzun doğrultudaki çelikler üste konur ve aralarındaki uzaklık t=1,5d, 15Æ veya 20cm alınır.

1.3. Serbest Oturan veya Ankastre Döşemeler

Yapılarda yalnız bir bölümünün üzerine yapılan, kenarları kagir duvar üzerine oturtulan veya gömülen, basit ve sabit döşemelerdir. Betonarme iskeletli yapılarda kirişler üzerine oturtulduğunda, döşeme çelik donatımı kiriş donatımına bağlanır ve her elemanın betonları aynı anda dökülür. Bu durumda döşeme serbest oturan gibi görünürse de ankastre şeklinde çalışır. Bu döşemeler dal veya hurdi sisteminde, tek pilye kullanıldığında kıvırma noktası L/6 veya %15 L uzaklıkta alınır.

1.4. Konsol Betonarme Döşemeler

Bir ucu askıda, diğer ucu ankastre olan betonarme döşemeler, binalarda iç veya dış çıkıntıları meydana getirmek üzere yapılır. Döşemenin bir ucu duvara gömülecek ise duvar kalınlığının en az 20cm olması ve hatıl yapılması gerekir. Konsol döşemenin kendi ağırlığı ve üzerine gelen yüklerin etkisi ile üst düzeyinde çekme gerilimi olacağından esas çelikler üste konur. Çeliklerin gömülen uçlarına gönye kanca yapılır ve hatıl veya kiriş donatımına bağlanır. Pilyelerin kıvırma noktalarının uçlarından uzaklığı hesap sonucu bulunur. Dağıtma çelikleri, hurdi döşemelerde olduğu gibi, 20-30cm aralıklarla konur. Gerektiğinde döşemenin alt kenarı eğik yapılır. Ve askıda olan ucu 7cm kadar inceltilir.

Bir ucu askıda ve devam eden döşemenin diğer uç serbest mesnetli veya gömme olan betonarme döşemelerde kagir yığma ve betonarme inşaatlarda açık çıkma ve balkon yapılır. Döşemenin çelik donatımı, konsol dal ve hurdi sistemlerdeki donatımın birleştirilmiş şeklidir. Döşemenin pilye çelikleri konsolun düz veya pilyesi olarak uzatılır. Bazı durumlarda çelikler firkete şeklinde konulara, basınca çalışan beton alanı takviye edilmiş ve betonun dökülmesi sırasında üzerine basılan çeliklerin bükülmeleri önlenmiş olur. Konsol döşemeye konulacak esas çelikler ile pilyelerin uçları, devam eden döşemenin içine açıklığın dörtte biri kadar L/4 veya %25 L uzatılır.

1.5. Devam eden –Mütemadi- Döşemeler

Kagir yığma veya betonarme iskeletli yapılarda yanyana ve birden fazla bölümlerin üstlerini aynı seviyede kapatmak, üzerlerine gelen yükleri taşıyarak mesnetlere nakletmek üzere yapılan döşemelerdir. Devamlılık meydana getiren döşemelerin çelik donatımları her bölümün çalışma şekline göre dal veya hurdi sisteminde yerleştirilir. Her bitişik döşemede aynı doğrultuda  konulacak çeliklerin çapları ve aralarındaki açıklık aynı, çelik boyları elverişli ise ara mesnetler üzerinde kesilmeden devam ettirilir. Her döşemenin çelik donatımı ayrı yapıldığında, düz çeliklerin uçları mesnetlerin dış kenarına, pilye çeliklerin uçları bitişik döşemenin içine L/4 kadar uzatılır. Döşemede iki tür pilye konulduğunda kıvırma noktaları hesap sonunda bulunmakla birlikte, yaklaşık olarak dış veya kenar mesnetlerde birinci pilye L/10, ikinci pilye L/5 ve ara mesnetler birinci pilye L/8, ikinci pilye L/4 uzaklıkta kıvrılır. Mesnetlerin üzerinde meydana gelecek gerilmeleri önlemek üzere gerektiğinde ilave veya şapo çelikleri konur.

Betonarme karkas veya kagir yığma yapıların üst katlarında yapılan mütemadi döşemelere çatı altı plakası da denir. Çatının düz saçaklı olması istenildiğinde, devam eden döşeme saçak genişliği kadar çıkıntılı yapılır. Saçak konsol döşeme gibi çalışacağından döşemenin pilyeleri devam ettirilir, düz çelikler mesnet üzerinde kesilir ve gerektiğinde düz saçak çelikleri ilave edilir. Saçakların dağıtma çelikleri saçak uzunluğunca konur.

1.6. Mantar Döşemeler

Açıklığı fazla olan döşemelerde, betonarme kiriş kullanılmadan yükü kolonlara nakletmek üzere yapılan betonarme döşemelerdir. Bu döşemelerin kalınlığı en az 15cm, d³15cm, kolon çapı veya dar kenarı yüksekliğin on beşte biri, a³ H/15, kolon eksenleri arası açıklığın yirmide biri, a³L/20 veya 30cm, a³30cm olmalıdır. Kolon üzerine döşemenin oturtulduğu yerde alanı genişletmek üzere guse ve başlık yapılır. Başlık en çok kolon eksenleri arasındaki açıklığın onda dördü genişlikte b³0,4 L ve en az kırk beş derece eğik³45° yapılır. Döşemenin kolon üzerindeki donatımı daha sık yapılır ve gizli kiriş gibi çalıştırılır. Çelik donatım, çalışma şekline göre, kolon üzerinde döşemenin üst ve kolonlar arasında döşemenin alt yüzeyine konur. Gerektiğinde kolon veya başlıkların üzerlerinde daha kalın veya özel çelikler kullanılır.

1.7. Kirişli Betonarme Döşemeler

Döşemelerin taşıdıkları yük fazlalaştıkça veya mesnet arasındaki açıklık arttıkça, döşemenin kalınlığı da artar. Binalarda betonarme döşeme kalınlığı 15cm geçerse ekonomik olmaz. Bu durumda döşemenin altında kirişler konularak, döşeme daha küçük alanlara bölünür. Kirişler kısa doğrultu da tanzim edilir. Gerektiğinde döşeme altında ana kirişler ve aralarına ara kirişler konularak döşeme yükleri bu kirişlere nakledilir. Kirişlerin yerleri diğer yapı elemanlarının yerlerine ve tavan görünümüne göre tayin edilir. Bu durumda kirişler tablalı olarak yapılabilir. Kiriş eksenleri arasındaki aralık en az 90cm alınır.

1.8. Nervürlü Betonarme Döşemeler

Betonarme yapı elemanlarında çelik donatım elemanda çekme gerilmesinin bulunduğu kısma konur. Döşeme kesitinde alt kısma konulan çeliklerin etrafını betonla saracak ve arada boşluk kalacak şekilde tanzim edilerek nervürlü betonarme döşemeler yapılır. Nervürlü sistem, düz döşeme kalınlığı arttığı, tavanın süslü ve güzel olması istediği, ses ve ısıya karşı izole edilmesi gerektiği durumlarda kullanılır. Bu tür döşemelerde betonarme kirişler ile binaların tesisat boruları kolaylıkla gizlenebilir. Bu döşemelerin düz döşemeye kıyasla sakıncalı olan yönü nervürle birlikte döşeme elemanı kalınlığının düz düz betonarme döşemeye kıyasla daha fazla ve pahalıya mal olmasıdır. Döşemenin yükü nervürlerle taşınarak mesnetlere nakledildiğinden, nervürler arası döşeme tablasının kalınlığı, normal döşeme kalınlığından az olur.

Döşemede nervürler genellikle döşemenin kısa kenar doğrultusunda yapılır. Eğer açıklık fazla ise kirişli döşeme haline getirebilmek için döşeme kalınlığı kadar yükseklikte ve hesap sonucu tayin edilen genişlikte araya bağlantı kirişleri konulabilir. Döşemelerde nervür genişliği en az beş santimetre b=5cm, nervür eksenleri arasındaki uzaklık en çok yetmiş santimetre, a=70cm, nervürler arası döşeme kalınlığı en az açıklığın onda biri d=a/10 veya 5cm olmalıdır. Döşemenin esas çelikleri bu nervürler içine yerleştirilir ve açık uçlu etriye-çiroz- kullanılarak bağlantı sağlanır. Nervür eksenleri arasındaki açıklık 30cm veya daha az olduğunda bir esas çelik, daha fazla olduğunda iki veya daha çok esas çelik konur. Nervürler arası döşemede yük dağılmasını temin etmek üzere nervürlere dik doğrultuda 20 veya 25cm aralıklarla Æ6 veya Æ8’lik çelikler konur. Bu döşemelerde nervür uçlarının mesnetler üzerine en az 15cm oturtulması gerekir. Düz tavan elde etmek üzere beton veya kil bloklar kullanıldığında, bu dolgu malzemeleri mesnetler üzerine çıkartılmaz. Nervürlü betonarme döşemeler dişli, alttan kaplamalı ve bloklu olarak yapılır.

1.9. Dişli Döşemeler

Tavanın güzel görünüşlü olması istenilen döşemelerde, diş adı verilen nervürler döşemenin bir veya iki doğrultusunda tanzim edilir. Dişlerinin görünümünü güzelleştirmek üzere kenarları eğik veya köşeleri profilli olarak yapılabilir. Kalın ahşaptan yapıldığında işçiliği zor ve masraflı olur. Bu nedenle özel olarak hazırlanmış metal kalıplar kullanılır.

Dişli döşeme tek doğrultuda yapıldığında, nervürler enlemesine tanzim edilir. Esas çelikler nervürler içine yerleştirilir ve dağıtma çelikleri esas çeliklere dik, döşemenin uzun kenar doğrultusunda konur.

Dişli döşeme her iki doğrultuda nervürlerle yapılabilir. Bu döşemelerde ilk defa kısa kenar doğrultusundaki dişlerin çelik donatımı alta konur ve uzun kenar doğrultusundaki dişlerin çelik donatımı üste konur. Dağıtma çelikleri her iki doğrultuda konur ve bağlanır.

1.10. Alttan Kaplamalı Nervürlü Döşemeler

Çeşitli nedenlerle tavanın düz olması ve betonarme döşemede boşlukların bırakılması istenildiğinde, döşeme çelik donatımı dişli döşemelerde olduğu gibi yapılır. Döşemenin tavan kaplaması için tanzim edilen ahşap veya metal ızgara dişlere çeşitli şekillerde bağlanır. Doğal veya yapık ahşap plaklarla kaplama yapılması istendiğinde ızgaraların bağlanabilmesi için dişlerin alt kenarlarına 25-60cm aralıklarla izole edilmiş kırlangıç kuyruğu kesitli ahşap takozlar kullanılır.

Tavan kaplaması rabitz üzerine sıva veya metal ızgara üzerine çeşitli levha şeklindeki malzemelerle kaplama yapılacaksa, metal ızgaranın bağlanabilmesi için dişler arasındaki plaka betonuna sakal adı verilen Æ6’lık veya Æ8’lik çelikler uçları kıvrılarak veya sarkıtılarak konur. Metal ızgara bu sakallarla kıvrım veya kaynak yapılarak bağlanır.

1.11.Bloklu Döşemeler

Asmolen döşeme adı verilen bu bloklar kullanılarak yapılan nervürlü betonarme döşemeler, ses ve ısıyı kısmen önler, düz bir tavan elde edilmesine olanak sağlar. Bu döşemelerin   dişli olanlardan farkı, nervürler arasında blokların yerleştirilmiş olmasıdır. Kullanılan bloklar yapıldıkları malzemelerin türlerine göre, pişirilmiş kil bloklu ve beton bloklu olmak üzere iki kısma ayrılır. Her iki tür blok biçim bakımından altları kulaklı veya kulaksız olarak hazırlanır. Kulaklı olanlar tavanda aynı cins gereçten bir yüzey oluşturduğundan tavan sıvasında taban malzemesi farklılığından meydana gelen sıva çatlaması ve renk koyululuğu farkları önlenir. Düz döşeme tuğlasının uzunluğu 20-30cm, genişliği 35-55cm ve yüksekliği 12-35cm arasında değişir. Kulaklı döşeme tuğlalarında, diş oluşturan kulak çıkıntısı 5-6cm olur.

Bloklu döşeme uygulamasında binaların kullanılış ve görünümü bakımından bazı özellikler sağlanır. Normal döşemelerde, döşemeleri taşıyan ve yükleri kolonlara ileten betonarme kirişlerin kesiti normal olarak uzun kenarı düşey eksene paralel yapıldığı halde, bloklu döşemelerde kesit yatay dikdörtgen biçiminde yapılmakta, yüksekliği döşeme kalınlığı kadar alınmaktadır. Bu döşemede tüm bina alanında kiriş sarkıntısı olmayan düz bir tavan elde edilir. Bu durum bina katı bölümlerine yer değiştirme ve kullanmada serbestlik sağlar. Bu yararına karşın yatay kirişli kesitlere konulacak çelik donatım, dik kesitli olanlara kıyasla daha fazladır. Ayrıca, yatay kesitli kirişler özellikle yüksek binalarda yandan gelecek etkilere karşı yeter rijitlik sağlayamayabilir. Bu durumda betonarme perde veya uygun yerlerde sarkan kirişler yapılır.

Bloklu döşemeler kullanılan blok türüne göre, pişirilmiş kil ve beton bloklu olarak isim alır.

Pişirilmiş kil bloklu nervürlü betonarme döşemelerde 12-32cm yüksekliğinde, 30-50cm genişlik ve 20-25cm uzunluğunda içi boş bloklar kullanılır. Bu sisteme Ackerman usulü de denir.

Beton bloklu nervürlü betonarme döşemelerde, 12-32cm yüksekliğinde, 20-50cm uzunluğunda, kulaklıklarda 50cm, kulaklıksızlarda40cm uzunluğunda içi boş bloklar kullanılır. Remy usulü de denilen bu döşemelerde özel betonlar ve beton briketler de kullanılabilir.

2. PREFABRİK BETONARME  DÖŞEMELER

Betonarme yapı elemanları içinde kalıp işi en fazla olan eleman betonarme döşemeleridir. Kalıp, malzeme ve işçiliği azaltmak için betonarme döşemeler prefabrike sisteminde dar şeritler halinde, bir bölümün alanını kapsayacak boyutlarda ve kaldırılan döşemeli, inşaat tipinde olmak üzere üç ayrı şekilde yapılabilir.

2.1. Şeritler halinde Yapılan Döşemeler

Dar şeritler halindeki prefabrike betonarme döşemeler, içi boşluklu, düz, T veya ters U kesitinde yapılır. Şeritlerin genişlikleri asal boyut olan 120cm ast boyut olan 60cm ve üst boyut olan 240cm ve özel durumlarda 360cm alınır. Boyları projedeki ölçülere göre değişir ve 1.20 ile 32.00m arasında alınabilir.

İçi boşluklu plak döşemelerin kalınlıkları 14-22cm, boşlukların kesitleri genellikle daire şeklinde ve çapları 8-30cm arasında değişir. Plakların alt veya üst yanlarında 2-4m ara ile saç levhalar konur ve döşeme yerine kullanıldıktan sonra bu levhalar birbirine kaynakla birleştirilir ve plakların birlikte çalışmaları sağlanır.

T veya ters U kesitindeki döşemelerde, dişlerin genişliği en az 5cm genellikle 10-15cm alınır. Bu tür döşemeler normal ve ön gerilimli olarak yapılabilir.

2.2. Şantiyede Üretilen Döşeme Plakları

Site oluşturulan çok sayıdaki ve kat adedi fazla olan binaların döşeme, kalıp ve işçilik giderlerini azaltmak üzere, projedeki boyutlarına göre şantiyede döşeme plakları hazırlanır. Döşemelerin kısa kenar doğrultusunda çalıştırılması gerektiğinden, bu kenar kadar uzunlukta, normal 300cm veya daha az genişlikte şeritler halinde hazırlanır. Döşeme boyutlarına göre yapılan hasır çelikle, şerit boyunca 30-60cm ara ile konulan 8-12cm yükseklikteki Filigran adı verilen kafes kirişlerle çekme gerilimi karşılanır. Metal kalıp yağlanıp üzerine çelik donatım yerleştirildikten sonra nemli kıvamda hazırlanmış beton 4-5cm kalınlığında dökülür ve kalıp vibrasyonu ile sıkıştırılır. Normal şartlarda 6 saat sonra kalıp üzerinden alınan plaka, bir hafta sonra betonarme kiriş veya perde betonları dökülürken kaldırılarak yerine konur. Döşeme plaklarının uçlarında 15-25cm, çıkıntılı çelikler kiriş veya perde içine gömülür ve bağlantıları yapılır. Hazır plaklar yerine oturtulduktan sonra üzerine 5-7cm kalınlığında hazır beton dökülür.

Kaldırılan prefabrike betonarme döşeme sisteminde, binanın döşeme plakları üst üste dökülür ve krikolarla kaldırılarak kolonlara bağlanır. Zemin kat döşemesi düzgün olarak yapıldıktan sonra alt döşemeleri aralarına izole maddeleri kullanılarak üst üste dökülür. Bu döşemeleri taşıyacak kolonlar için döşemelerde delikler bırakılır ve yanlarına kaynak levhalar ile kaldırma halkaları konulur. Döşemeler kolonlar üzerine monte edilen krikolarla kaldırılır. Uzun kolonların fazla yük altında burkulmaması için her defasında en çok üç veya dört kat döşemesi yapılır ve kaldırılır. Bütün krikolar bir kontrol panosundan işletilerek aynı düzeyde kaldırılması sağlanır. Döşeme istenilen düzeye kaldırıldıktan sonra döşemedeki kaynak levhaları çelik kolonlara veya betonarme kolonda konulan çelik levhalara kaynatılır.

3. DÖŞEME KAPLAMALARI

Binayı katlarına ayıran, üstlerine gelen sabit ve hareketli yükleri taşıyarak mesnetlere nakletmek üzere yapılan döşemelerin üst ve alt yüzeyleri çeşitli malzemelerle kaplanır. Döşeme üst yüzeyine sadece döşeme ve yapılan kaplamaya da döşeme kaplaması denir. Döşeme için uygun bir kaplamanın seçiminde önemli hususlar aşağıdaki şekilde tanımlanabilir.

Görünüm: Kaplamanın güzel görünümünü etkileyen renk tanzimi, dokusu ve mimarı alanında dekoratif değeridir. Görünüm önemli bir faktör olarak kabul edildiğinde, parlak renkli, cilalanabilen düzgün dokulu kaplama malzemesine önem verilir.

Dayanıklılık: Döşeme kaplamasında dayanıklılık aşınmaya, ısı ve rutubet değişikliğine, dağılmaya dayanımı olarak tanımlanabilir. Döşeme kaplaması yapılacak yerin kullanılma durumunun gerektirdiği  sağlamlığı olan malzeme olan malzeme ile yapılır.

Sıhhi olması: Döşeme kaplamasının sıhhi olması su ve rutubeti kolay çekmesine, temizlenmesine bağlıdır. Kaplamanın yapılacağı döşemenin kullanılma koşulları sıhhi yönden göz önünde bulundurulur.

Ateşe dayanıklılık: Binanın yapılış maksadına göre yangın tehlikesi olabilecek binalarda, özellikle döşemenin ve kaplamasının yanmayan malzeme ile yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda, ateşte yanmayan malzeme kullanılır.

Nakil vasıtalarına dayanıklılık: Üzerinde nakil vasıtalarının kullanılacağı döşemelerin kaplamaları tekerleklerin aşındırmasına, basınca karşı dayanıklı ve aynı zamanda tekerleklerin hareketini kolaylaştırıcı, kaymasını önleyici olmalıdır.

Maliyet: Belirli özellikler aranılan döşeme kaplaması için iki veya daha fazla malzeme ile kaplama yapılması söz konusu olduğunda, seçiminde maliyet ayrı bir unsur olarak kabul edilebilir.

3.1. Ahşap Döşemeler ve Kaplamalar

Genellikle ahşap iskeletli ve bazı hallerde kagir yığma binaların normal ve çatı katlarında yapılır.bu tür döşemeler hafif, sıhhi olur ve görünümleri güzeldir. Kolay yanmaları, dayanımlarının az olması, ısıyı geçirmeleri bu döşemelerin sakıncalı yönlerini teşkil eder. Bina planına uygun olarak tanzim edilen ahşap kirişlemeler üzerine döşeme kaplaması ve alt yüzeyine tavan kaplaması yapılır. Döşemenin ses ve ısıya karşı izole edilebilmesi için bu iki kaplama arasına ses ve ısıya karşı yalıtkanlar konur.

3.1.1. Ahşap Kirişlemeler Üzerine Döşeme Kaplamaları

Ahşap oldukça esnek bir malzeme olduğundan, ahşap kirişleme üzerine ahşap ve plastik esaslı malzemelerle kaplama yapılır. Ahşap döşeme kaplamaları tahta ve parke olmak üzere iki şekilde yapılır.

3.1.1.1. Tahta kaplama

Ahşap kirişler üzerine, 25-30mm kalınlık, 80-120mm genişliğinde aşınmaya dayanıklı budaksız tahtalar düz, lambalı ve kirişli olarak hazırlanır ve başsız çivilerle çakılır. Duvarın kaplaması ile birleşme yerini kapatmak üzere 15-20mm kalınlık 6-10cm genişliğinde süpürgelik tahtaları, ahşap iskeletli yapılarda ahşap iskelet elemanlarına, kagir yapılarda duvarda 50-100cm aralıklarla konulan takozlara çivilenir. Tavan kaplaması 15-20mm kalınlığında düz, çıtalı,binili ve lambalı tahtalarla, duralit, kontrplak veya sunta gibi levhalar kaplanarak yapılabilir.

Tahta kaplama yüzeyi düzeltilip temizlendikten sonra rulo veya karo halindeki linolyum, mantar, kauçuk, vinly plastik ve karolarla kaplanabilir. Bu malzemeler tahta döşeme üzerine serilir ve özel yapıştırıcılar ile yapıştırılır.tavana sıva yapılması istenirse, döşeme kirişlerinin altına heraklit çakılır veya ızgara üzerine rabitz teli çekilerek alttan sıvanır.

3.1.1.2. Parke kaplama

Kaplamanın güzel görünüşlü olması istendiğinde, kirişleme üzerine ilk defa 25-30mm kalınlığında yapılan ahşap döşemeye parke kaplanır. Genellikle meşe, kayın ve cevizden 3-6cm genişliğinde ve 20-40cm uzunluğunda kinişli olarak hazırlanan parkeler aşınmaya dayanıklıdır ve üzerlerine cila yapılabilir. Parkeler yapıldığı ahşabın cinsine göre isim alır ve kalite bakımından birinci, ikinci ve üçüncü olarak gruplandırılır. Parkeler balık sırtı, kare veya düz desenlerle yapılabilir. Deseni belirlendikten sonra balık sırtı olanlarda ortadan, diğer desenlerde döşemenin bir kenarından başlanarak kaplanır. Parkeler başsız çivilerle kinişlerden çakıldığında çivi başları görülmez, süpürgelikler parke uzunluğunda hazırlanan parçalarla yapılır. Süpürgelik ile parke kaplamanın birleştiği köşeye çeyrek daire kesitli veya profilli çıta çakılır. Parke kaplama tamamlandıktan sonra yüzeyi sistre veya zımpara ile temizlenir ve parke cilası yapılır.

3.2. Kagir Döşemeler ve Kaplamaları

Kagir yığma betonarme ve çelik iskeletli binalarda döşemeler, kagir malzemeler kullanılarak çeşitli şekillerde yapılır. Bu döşemeler yangına karşı dayanıklı ve ağır olur. Kagir döşemelerin  binada tipi seçilirken  kaba inşaat sistemi; bina planı, döşemenin yapacağı yük, ağırlığı, ateşe karşı dayanıklılığı, ses ve ısıyı geçirme durumu, tavan şekli döşemeye konulacak tesisatlar, binanın kullanma şekli gibi faktörler rol oynar. Kagir yığma ve betonarme iskeletli yapılarda en alt katın tabanını oluşturan döşeme, blokaj üzerine grobeton döşeme ve normal kat döşemeleri betonarme olacak şekilde yapılır. Çelik iskelet kullanılması halinde döşeme sistemi normal betonarme veya kanallı döşeme şeklinde yapılır. Çelik iskeletlerde, aynı zamanda hafif çelik veya açık örgü kirişlerle desteklenen kanallı veya oluklu levhalar üzerine ince beton tabaklar dökülerek döşeme yapılabilir.

Kaplanacak grobeton veya betonarme döşemeler kaba inşaat elemanı olduklarından, kaplama için gerektirdiği kadar düzgün ve tesviyesinde olmayabilir. Bu nedenle her türlü döşeme kaplama için ilk defa tesviye çizgisi alınır ve tesviye betonu dökülür.

Tesviye betonu dökülmüş kagir döşemeler üzerine yapılan kaplamalar genellikle kullanılan malzemenin cinsine göre isimlendirilir. Başlıcaları tahta, parke, şap vb.dir.

3.2.1. Tahta Kaplama

Binalarda sıhhi olması istenilen kagir döşemeler üzerine 20-30mm kalınlığında ve 8-12cm genişliğinde birer yüzeyleri rendelenmiş ve kiniş açılmış tahtalar ile iki şekilde yapılır. Birincisinde kagir döşemeye 4x4cm veya 6x6cm kesitinde kadronlar alt yüzeyleri izole edilerek 40-60cm aralıklarla döşemeye takozlar veya saplama kenetlerle tesviyesinde bağlanır. Kadronların üzerlerine tahtalar ek yerleri şaşırtılarak alıştırılır ve kinişlerden başsız çivilerle çakılır. İkincisinde, döşeme yüzeyine tesviye betonu dökülüp düzeltildikten sonra kinişli döşeme tahtaları sıcak asfaltla yapıştırılır. Asfalt aynı zamanda izolasyon vazifesini görür. Her iki şekilde süpürgelikler için 15-20mmkalınlık ve 6-10cm genişliğinde tahtalar, duvara 50-100cm aralıklarla konulan takozlara çakılır.

3.2.2. Parke Kaplama

Binalarda döşeme kaplamasının sıhhi, güzel görünümlü olması istenilen yerlerde yapılır. Kagir döşeme üzerine tesviye betonu dökülür ve yüzeyi mastarla düzeltildikten sonra tahta mala ile perdah yapılır. Temizlenen kuru ve temiz tesviye betonu üzerine parkeler sıcak asfaltla yapıştırılır. Parkeler düz, damalı ve genellikle balık sırtı şeklinde döşenir. Parke süpürgelikleri, boy ekleri altına rastlatılacak şekilde duvara gömülen takozlar üzerinde eklenir ve çakılır. Süpürgelik ile kaplamanın birleşme köşesine profilli çıta çakılır. Parke döşendikten sonra yüzeyi sistre ile düzeltilir, zımpara ile silinir ve cila yapılır.

3.2.3. Düz ve Renkli Şap Kaplama

Binaların önemli olmayan bölümlerinde kagir döşemeler düz veya renkli şap ile kaplanır. Ayrıca vinby asbest ve linolyum gibi kaplamaların uygulanacağı döşemelerde alt tabaka olarak şap aşağıdaki işlemlerle yapılır.

1.Grobeton veya betonarme yüzey temizlenir ve istenilen meyil verilecek şekilde tesviye betonu dökülür.

2. Süpürgelik yapılacak ise, süpürgelik yüksekliğince duvar dibine çimento harcı ile kaba sıva yapılır. Duvara süpürgelik çıkıntısı edecek şekilde 10-12mm kalınlığında çıta başsız çivilerle 8-10cm yükseklik verecek şekilde duvara çakılır.

3. Yapılacak kaplamada döşemenin çalışması sonucu meydana gelebilecek çatlamaları önlemek veya yerini belirlemek kaplama işçiliğini kolaylaştırmak üzere bir kenarı 40-200cm uzunluğunda kare veya dikdörtgen şeklinde bölmeler yapar.

4. Plastik kıvamda 400-500kg dozlu çimento harcı bölmelere dökülür, ve mastar daha sonara merdane çekilerek yüzey düzeltilir ve tahta mala ile perdahlanır. tesviye betonu kurumuş ise şap harcı dökülmeden ıslatılır.

5. Düzeltilen Yüzeye çimento harcının suyu çıkmaya başladığında üzerine ince kum ve çimento kuru karışımı 3-5mm kalınlığında serpilir, su emdirildikten ve tavına geldikten sonra çelik mala perdahlanır.perdahlama esnasında suyu çekilen yerlere fırça ile su serpilir. Şap yüzeyinin desenli ve pürüzlü olması isteniyorsa perdahtan sonra desen merdanesi çekilir.

6. Renkli şap yapımında işlemler aynıdır. Şap içine çimento harcı dökülüp düzeltildikten sonra üzerine renkli kuru karışım serpilerek perdahlanır. Renkli kuru karışım ince kum, çimento ve istenilen renkte boya karışımı olarak alınabilir.

7. Şap yapıldıktan sonra havanın durumuna göre ikinci haftanın sonuna kadar ıslatılır ve dış etkenlerden korunur.

3.2.4. Düz ve Renkli Mozaik Kaplama

Binalarda oda, mutfak, banyo, balkon ve terasların döşemelerin düz veya renkli mozaik kaplama aşağıdaki işlemlerle yapılır.

1 .Kaplanacak kagir döşeme düzeyi temizlenir, ıslatılır ve tesviye betonu dökülür, duvarda süpürgelik altı çimento harcı ile sıvanır.

2.Süpürgelik için duvara 10-12mm kalınlığında çıta 8-10cm verilecek şekilde çakılır.

3.Mozaik kaplamanın bölümlere ayrılmasını sağlamak üzere 20-25mm kalınlıkta çıta veya metal profil kullanılır.

4.Mozaik veya mermer pirinci adı verilen doğal taş kırıntı çimento ile kuru olarak karıştırıldıktan sonra su ilave edilerek harç yapılır. İki veya üç numara mozaik ile 600-650kg dozlu hazırlanan harç ile süpürgelik yapılır.

5.Kaplama için serilen üç ile yedi numara arasında seçilen mermer pirinci ile 500-650kg dozlu plastik kıvamda hazırlanan karışım ıslatılmış bölmelere dökülerek yayılır ve mastar çekilir. Üzerine temiz kuru mozaik serpildikten sonra merdane geçirilerek sıkıştırılır ve düzeltilir. Düzeltilen yüzey çelik mala ile perdahlanır.

6. Havanın durumuna göre iki veya üç gün sonra mozaik silme makinesi ile  silinir ve yıkanarak temizlenir. İstenirse yüzeye cila yapılır.

4. AHŞAP KİRİŞ DÖŞEMELER

Kadranlar üzerine yerleştirilmiş kaba ağaç dilmelerindenden oluşur ve kiriş aralarına temiz kum, çakıl,  curuf  veya kil dolgu yapılır.Ölü yük 200-250 kg/m². Bu tip konstrüksiyon ek tedbirler gerektirmeksizin oldukça iyi ses ve ısı yalıtımı sağlarlar.

Kalas döşemelerde ahşap veya metal bağlarla güçlendirilmiş ve yükleri eşit dağıtabilen döşeme aynı zamanda çalışma platformu olarakda kullanılabilir. Tahta kaplama altına yerleştirilecek keçe tabakası ses yalıtımına yardımcı olur. Ahşap kiriş döşemelere göre duvarlara daha az bağlama gereği gösterirler. Kuru ve yaş çürümeye maruz kalabilecekleri gibi tahta kurtlarından da büyük zarar görebilirler.

5.ÇELİK PROFİL KİRİŞLİ DÖŞEMELER

Dolgu ile yapılır;
Sıkıştırılmış beton                                açıklık  £ 150 cm
Tuğla (kullanılışı kalmamıştır)               açıklık  £ 130 cm
Tönaşlama                                          açıklık  hesap edilmeli @ 300 cm

6.YERİNDE DÖKÜLMÜŞ BETONARME DÖŞEMELER

Ancak girişini  aldıktan sonra yüklenebilirler ve binaya devamlı olarak nem verirler. Yarı ya da tam prefabrik döşemeler kalıpmış olarak monte edilirler ve derhal yüklenebilirler. Avrupa da imal edilen hafif beton dolgu bloklu prefabrik kirişli döşemeler aşağıdaki sıralanıştaki akış aralıklarındadır.

250-375-500-625-1750-1250 mm hafif dolgulu kiriş döşemeler alt tarafta düz bir devam sağlarlar.Statik etkisiz asmolen döşemeler düz bir alt görünüş sağlarlar.